Bez czarny

Bez czarny (Sambucus nigra), potocznie nazywany bzem lekarskim albo bzem pospolitym, to roślina należąca do rodziny piżmaczkowatych. Powszechnie występuje w Europie, ale jest też uprawiany w Ameryce, Azji, Australii, Nowej Zelandii, a nawet w Indiach i na Kaukazie. Znajduje zastosowanie prozdrowotne, kulinarne i kosmetyczne. Do celów leczniczych wykorzystuje się głównie kwiaty i dojrzałe owoce, jednak lecznicze właściwości wykazuje również kora, liście oraz korzenie rośliny. Wszystkie części rośliny zawierają trujące dla ludzi glikozydy cyjanogenne, które jednak tracą swoje właściwości w wysokiej temperaturze (gotowanie, smażenie bez przykrycia).

   Bez czarny – skład chemiczny 

Praktycznie każdą część bzu czarnego można wykorzystać w celach leczniczych, jednak głównym surowcem użytkowym są kwiaty, liście i owoce. Do istotnych składników bioaktywnych obecnych w roślinie należą: witaminy (A, C, witaminy z grupy B), składniki mineralne (głównie potas i żelazo), związki polifenolowe (flawonoidy, kwasy fenolowe), garbniki, fenolokwasy, sterole roślinne, olejki eteryczne. Wiele z nich wykazuje silne właściwości przeciwutleniające. 

   Bez czarny – właściwości

Bez czarny stanowi bogate źródło antyoksydantów i wspiera ochronę DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Ponadto sprzyja prawidłowemu krążeniu i promuje zdrowie naczyń krwionośnych. Może być wykorzystywany jako pomoc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Ma też znakomity wpływ na układ odpornościowy i układ oddechowy, może przynieść ulgę w przypadku podrażnienia górnych dróg oddechowych. Bez czarny sprzyja także utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi. 

   Bez czarny – preparaty 

W ziołolecznictwie stosuje się różne preparaty przygotowane na bazie czarnego bzu. Z kwiatów przygotowuje się głównie napary, ekstrakty i wyciągi. Z kolei na bazie owoców powstają soki, koncentraty, ekstrakty i wyciągi. A w przemyśle spożywczym także konfitury, dżemy, powidła, wina, ale one są cenione głównie za smak, a nie za właściwości lecznicze.  

    Bez czarny – środki ostrożności  

Niewątpliwie bez czarny zawiera substancje, które w dużych ilościach są trujące, jednak badania naukowe wskazują, że spożywanie rośliny w formie przetworzonej nie wykazuje negatywnego wpływu na zdrowie człowieka, a wręcz przeciwnie – ma liczne walory prozdrowotne. 

Pomimo wszystko przetworów na bazie kwiatów bzu czarnego nie powinno się podawać dzieciom poniżej 12 roku życia,  a owoców poniżej 18 roku życia. Również kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny unikać preparatów i przetworów z bzu czarnego.