Zwyrodnienie plamki żółtej – żywienie i suplementacja 

Zwyrodnienie plamki żółtej jest jedną z najczęstszych przyczyn powodujących zaburzenie widzenia. Dotyka ono około 1 osoby na 10 po 50 roku życia [1] i polega na zwyrodnieniu obszaru siatkówki oka kontrolującego ostrość widzenia, czego efektem jest to, że obiekty przestają być ostre, a proste linie odbierane są jako krzywe.

Stan plamki żółtej rzutuje na naszą zdolność do czytania, rozpoznawania obiektów, twarzy, prowadzenia pojazdów czy odczytywania obrazu komputera, TV czy telefonu. Prawidłowy stan tego obszaru sprawia, że możemy wykonywać zadania wizualne wymagające od nas dostrzeżenia drobnych detali.

Wyróżniamy 2 formy zwyrodnienia plamki żółtej – tzw. suchą i mokrą [2].

Sucha forma zwyrodnienia jest najczęściej występującą, w około 90 procentach przypadków i jest tą łagodniejszą formą spomiędzy tych 2. Polega na przerzedzeniu się pigmentu na plamce, osadzeniem się lub kombinacji obydwu wariantów. Do diagnozy dochodzi gdy żółte plamy gromadzą się w plamce żółtej i wokół niej. Uważa się, że te plamy są złogami pogarszającej się tkanki. Choć ta forma zwyrodnienia jest łagodna i nie powoduje natychmiastowej utraty wzroku, tak zaniedbana może prowadzić do postępującej częściowej utraty zdolności widzenia.

Mokra forma zwyrodnienia plamki żółtej polega na rozroście sieci naczyń krwionośnych pod siatkówką oka, z których wycieka krew i płyn. Powoduje to trwałe uszkodzenie fotoreceptorów w siatkówce tworząc centralną martwą plamę w polu widzenia.

Objawem tego schorzenia jest powolna, bezbolesna utrata zdolności widzenia. W niektórych, rzadkich przypadkach do utraty wzroku dochodzi nagle. Zwyrodnienie powoduje, że proste linie stają się faliste w odbiorze wizualnym, a całkowity obraz posiada zaciemnienia pośrodku obszaru. Do wstępnej diagnozy choroby wykorzystuje się tzw. siatkę Amslera – obraz składający się głównie z linii mający za zadanie określić ich postrzeganie oraz pole widzenia.

• AVITALE Naturalny Beta-Karoten 30 ml
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• ALINESS Naturalny BetaKaroten 14mg 100 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• JARROW Lutein 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

PRZYCZYNY

Głównymi czynnikami powodującymi zwyrodnienie plamki żółtej są [3]:

- Starzenie się.

- Predyspozycje genetyczne, gdzie badania wykazują, że jest to czynnik powiązany z prawie wszystkimi przypadkami tegoż zwyrodnienia.

- Niedobór tlenu w komórkach siatkówki oka, które to wytwarzają w odpowiedzi czynnik wzrostu śródbłonka, który wyzwala wzrost nowych naczyń krwionośnych w siatkówce.

- Palenie tytoniu, które powoduje około 2-krotnie większe ryzyko zachorowania na zwyrodnienie plamki żółtej.

- Otyłość, która zwiększa ryzyko rozwoju zaawansowanej formy zwyrodnienia prawie 2-krotnie względem osób o normalnej masie ciała.

- Brak aktywności fizycznej. Osoby aktywne fizycznie (3x na tydzień) mają mniejsze szanse na rozwój tego schorzenia względem osób nieaktywnych.

- Nadciśnienie tętnicze

- Medykamenty, jak leki anty-psychotyczne

ŻYWIENIE I SUPLEMENTACJA

Choć z powyższymi obciążeniami wiąże swoje ochronne działanie wiele składników odżywczych, tak w rzeczywistości istnieje bardzo wąska grupa substancji, które realnie pomagają przy zwyrodnieniu plamki żółtej.

Pewne badania sugerują, że nasycenie membran czerwonych krwinek kwasami tłuszczowymi EPA oraz DHA z rodziny omega-3 zmniejsza ryzyko powstawania w wyniku starzenia się organizmu zwyrodnienia plamki żółtej [4]. W cytowanym badaniu osoby te spożywały kwasy tłuszczowe omega-3 z żywności (ryby), nie bazując na suplementacji. Jednakże w przypadku wystąpienia zwyrodnienia, wdrożenie na tym etapie kwasów tłuszczowych omega-3 wydaje się nie mieć już żadnego wpływu na dalszy przebieg schorzenia [5].

Najskuteczniejszym składnikiem odżywczym, w walce ze zwyrodnieniem plamki, są karotenoidy (prekursorzy witaminy A, będące jednocześnie barwnikami i własnościach przeciwutleniających), takie jak luteina, astaksantyna czy zeaksantyna. Znajdują się one w łososiu, krewetkach, żółtkach jaj, brukselce, brokułach, szpinaku (i innych zielonych warzywach liściastych), kukurydzy czy pomidorach. Owe karotenoidy gromadzone są głównie w siatkówce oka, gdzie pełnią funkcję ochronną przed szkodliwym działaniem promieniowania.

Suplementacja luteiną [6] w dawce 10 mg pomogła osobom ze zwyrodnieniem plamki żółtej poprawić wzrok już po 4 miesiącach od momentu rozpoczęcia kuracji. Efektywność kuracji karotenoidami wydaje się być zależna od wielkości dawki, tak więc im wyższa dawka, tym szybsze rezultaty pod kątem poprawy wzroku [7, 8, 9]. Warto jednak zaznaczyć, że osoby cierpiące na to schorzenie, po odstawieniu suplementu odnotowywały pogorszenie widzenia.

Ponadto, sugeruje się, aby dieta sprzyjająca zdrowiu oczu była bogata w [10]:

- polifenole jak np. proantocyjandyny (ciemny barwnik występujący np. w borówkach, malinach, jeżynach, winogronach/rodzynkach, kakao)

- cynk (orzechy nerkowca, jaja, mięsa, podroby)

- miedź (kakao, nasiona słonecznika, orzechy nerkowca)

- witaminę E (np. oliwa z oliwek, orzechy migdałowe, nasiona słonecznika)

- witaminę C (większość warzyw i owoców)

PODSUMOWANIE

Zwyrodnienie plamki żółtej rozwija się zazwyczaj u osób po 50 roku życia, zwłaszcza tych które palą papierosy, nie mają w swoje rutynie aktywności fizycznej, borykają się z otyłością czy nadciśnieniem tętniczym. W celu prewencji tego schorzenia warto regularnie spożywać ryby, obfitujące w kwasy tłuszczowe omega-3, oraz żółtka jaj, zielone warzywa liściaste czy inne produkty obfitując w karotenoidy, chroniące siatkówkę oka przez zmianami zwyrodnieniowymi. W przypadku rozpoznania tego typu zmian, warto włączyć do swojej diety suplement skoncentrowanej formy karotenoidów – luteinę, zeaksantynę czy astaksantynę, gdyż skuteczność kuracji w dużej mierze zależy od dawki tych substancji. Warto zaznaczyć jednak, że suplementacja może okazać się dożywotnia, jako iż odstawienie, jak wynika z badań, wiąże się z pogorszeniem stanu oka i funkcji widzenia.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Wong WL, Su X, Li X, Cheung CM, Klein R, Cheng CY, Wong TY . Global prevalence of age-related macular degeneration and disease burden projection for 2020 and 2040: a systematic review and meta-analysis. Lancet Glob Health. 2014 Feb;2(2):e106-16. doi: 10.1016/S2214-109X(13)70145-1. Epub 2014 Jan 3.
2. Andreea Gheorghe, Labib Mahdi, and Ovidiu Musat. AGE-RELATED MACULAR DEGENERATION. Rom J Ophthalmol. 2015 Apr-Jun; 59(2): 74–77.
3. Jayakrishna Ambati, and Benjamin J. Fowler. Mechanisms of age-related macular degeneration. Neuron. Author manuscript; available in PMC 2013 Jul 12.
4. Souied EH, Aslam T, Garcia-Layana A, Holz FG, Leys A, Silva R, Delcourt C. Omega-3 Fatty Acids and Age-Related Macular Degeneration. Ophthalmic Res. 2015;55(2):62-9. doi: 10.1159/000441359. Epub 2015 Nov 27.
5. Lawrenson JG, Evans JR. Omega 3 fatty acids for preventing or slowing the progression of age-related macular degeneration. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Apr 9;(4):CD010015. doi: 10.1002/14651858.CD010015.pub3.
6. Richer S, et at, Double-masked, placebo-controlled, randomized trial of lutein and antioxidant supplementation in the intervention of atrophic age-related macular degeneration: the Veterans LAST Study (Lutein Antioxidant Supplementation Trial), Optometry 75:216-30, 2004
7. Ma L, Yan SF, Huang YM, Lu XR, Qian F, Pang HL, Xu XR, Zou ZY, Dong PC, Xiao X, Wang X, Sun TT, Dou HL, Lin XM. Effect of lutein and zeaxanthin on macular pigment and visual function in patients with early age-related macular degeneration. Ophthalmology. 2012 Nov;119(11):2290-7.
8. Weigert G, Kaya S, Pemp B, Sacu S, Lasta M, Werkmeister RM, Dragostinoff N, Simader C, Garhöfer G, Schmidt-Erfurth U, Schmetterer L. Effects of lutein supplementation on macular pigment optical density and visual acuity in patients with age-related macular degeneration. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2011 Oct 17;52
9. Murray IJ, Makridaki M, van der Veen RL, Carden D, Parry NR, Berendschot TT. Lutein supplementation over a one-year period in early AMD might have a mild beneficial effect on visual acuity: the CLEAR study. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2013 Mar 11;54(3)
10. Elzbieta Pawlowska, Joanna Szczepanska, Ali Koskela, Kai Kaarniranta, and Janusz Blasiak. Dietary Polyphenols in Age-Related Macular Degeneration: Protection against Oxidative Stress and Beyond. Oxidative Medicine and Cellular Longevity Volume 2019, Article ID 9682318, 13 pages [/bg_collapse]