Zastosowanie treningu uważności w sporcie 

Uważność (z ang. mindfulness) jako zorientowana na teraźniejszość forma treningu mentalnego wpływa istotnie na procesy poznawcze oraz stan emocjonalny, dlatego coraz częściej uważa się, że może ona odgrywać również ważną rolę w sporcie zarówno na poziomie amatorskim, jak i zawodowym. W psychologii sportu pod okiem specjalistów zawodnicy rozmaitych dyscyplin uczą się określonych strategii psychologicznych, aby lepiej radzić sobie z wieloma wyzwaniami życia codziennego, wymagającymi dużego zaangażowania i sprawności psychofizycznej, zwłaszcza podczas wydarzeń sportowych.

Nawet jeśli większość sportowców wyczynowych odnoszących sukcesy jest zwykle postrzegana jako zdrowa psychicznie, nadal mogą oni doświadczać szerokiego zakresu wewnętrznych procesów, takich jak choćby lęk przed zawodami, nieprzyjemne emocje, lęk przed porażką i dysfunkcyjny sposób myślenia, z których wszystkie mogą mieć negatywny wpływ na wyniki sportowe. Warto wspomnieć, że w czerwcu 2019 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski przedstawił swoje stanowisko dotyczące zdrowia mentalnego elitarnych sportowców, w którym ujawniono, że objawy zaburzeń psychicznych są powszechne wśród wysokiej klasy zawodników i mogą być ściśle powiązane z uprawianym sportem, co w konsekwencji może prowadzić do pogorszenia możliwości wysiłkowych organizmu. Co ciekawe, według przedstawionych danych we wspomnianym oświadczeniu na uogólnione zaburzenia lękowe cierpi od 6 % do 15 % elitarnych sportowców, zaś w przypadku rozpowszechnienia u nich objawów depresji ten zakres jest o wiele szerszy, bowiem wynosi od 4 % do nawet 68 %.

Zgromadzone dowody naukowe sugerują, że interwencje oparte na uważności mogą mieć pozytywny wpływ na prewencję wypalenia zawodowego w sporcie, w szczególności wśród młodych zawodników. Wynika to z faktu, iż regularna praktyka mindfulness jest skutecznym sposobem radzenia sobie z negatywnymi emocjami i stresem, co zostało dotychczas dobrze udokumentowane w fachowym piśmiennictwie. Uważa się, że sportowiec cechujący się wysoką samoświadomością jest mniej podatny na wypalenie zawodowe.

Z kolei niedawne dwa badania szwedzkich naukowców z całkowitym udziałem 307 elitarnych zawodników różnych dyscyplin sportowych wykazały, że zwiększona dyspozycyjna uważność u sportowców wyczynowych na skutek konsekwentnego praktykowania mindfulness może prowadzić do zmniejszenia ruminacji (tj. obsesyjnego rozpamiętywania w myślach swoich problemów), a także do poprawy zdolności do regulowania negatywnych emocji. W ten sposób sportowcy mogą poprawić swoje umiejętności radzenia sobie ze stresem (np. przedstartowym), a tym samym polepszyć osiągane wyniki sportowe.

Nieco ponad dwa lata temu na łamach renomowanego czasopisma naukowego ”Sports Medicine” ukazał się metaanalityczny przegląd, obejmujący 9 badań (w tym także RCTs) z całkowitym udziałem 290 wysportowanych uczestników z różnych dyscyplin sportu, którego celem była ocena wpływu praktyki mindfulness lub interwencji opartych na uważności na parametry fizjologiczne i psychologiczne oraz wyniki sportowe u zawodników powyżej 15 roku życia. Jak się bowiem okazało, w wyniku wprowadzenia regularnego treningu uważności (czas trwania interwencji począwszy od 2 tygodni do nawet ponad 2 lat) fizjologiczne i psychologiczne parametry u badanych uległy znacznej poprawie, jak również wyniki sportowe w strzelaniu oraz rzucie lotką dart do tarczy.

Zaś ostatnie doniesienia wskazują, że interwencja oparta na uważności może być powiązana ze zmniejszoną reakcją fizjologiczną i psychologiczną organizmu dobrze wytrenowanego zawodnika w odpowiedzi na stres związany ze startem w zawodach sportowych. Zauważono, że sportowcy wykonujący systematycznie trening uważności cechowali się niższym stężeniem kortyzolu w ślinie, a także większą pewnością siebie, lepszą zdolnością do koncentracji uwagi i mniejszym nasileniem lęku, zwłaszcza w okresie startowym.

W świetle stale rosnącej liczby dowodów naukowych sugerujących szereg korzyści wynikających z regularnej praktyki mindfulness wśród sportowców zarówno na szczeblu amatorskim, jak i profesjonalnym, zasadne wydaje się rozważenie wprowadzenia codziennego treningu uważności jako uzupełniającego podejścia do dotychczasowego tygodniowego programu ćwiczeń i co ważne, nie tylko w sporcie precyzyjnym.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Reardon C.L., Hainline B., Aron C.M., et al.: Mental health in elite athletes: International Olympic Committee consensus statement (2019). Br J Sports Med. 2019 Jun;53(11):667-699.
2. Li C., Zhu Y., Zhang M., et al.: Mindfulness and Athlete Burnout: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2019 Feb 3;16(3).
3. Josefsson T., Ivarsson A., Lindwall M., et al.: Mindfulness Mechanisms in Sports: Mediating Effects of Rumination and Emotion Regulation on Sport-Specific Coping. Mindfulness (N Y). 2017;8(5):1354-1363.
4. Bühlmayer L., Birrer D., Röthlin P., et al.: Effects of Mindfulness Practice on Performance-Relevant Parameters and Performance Outcomes in Sports: A Meta-Analytical Review. Sports Med. 2017 Nov;47(11):2309-2321.
5. MacDonald L.A., Minahan C.L.: Mindfulness training attenuates the increase in salivary cortisol concentration associated with competition in highly trained wheelchair-basketball players. J Sports Sci. 2018 Feb;36(4):378-383.
6. Mehrsafar A.H., Strahler J., Gazerani P., et al.: The effects of mindfulness training on competition-induced anxiety and salivary stress markers in elite Wushu athletes: A pilot study. Physiol Behav. 2019 Oct 15;210:112655.
7. Hoja S., Jansen P.: Mindfulness-based intervention for tennis players: a quasi-experimental pilot study. BMJ Open Sport Exerc Med. 2019 Aug 15;5(1):e000584. [/bg_collapse]