Wpływ kuchenki mikrofalowej na zdrowie i żywność 

Kuchenka mikrofalowa zwana mikrofalówką jest urządzeniem służącym do ogrzewania przedmiotów znajdujących się w jej wnętrzu poprzez poddanie ich działaniu fal elektromagnetycznych o długości ok. 12cm. Wynalazcą jest Percy Spencer, a pierwsza zbudowana w 1947r. w USA kuchenka nosiła nazwę Radareng, której wysokość mierzyła 1,5m, a waga wynosiła aż 300 kg.

Kiedy produkcja mikrofalówki zaczęła być tańsza i zakup dostępny dla każdego, społeczeństwo coraz chętniej zaczęło wykorzystywać urządzenie do szybkiego podgrzewania posiłków, co jest jej zdecydowanie ogromną zaletą. Z biegiem czasu jednak pojawiło się wiele sprzecznych opinii wobec wpływu kuchenki mikrofalowej na zdrowie, a także zawartości składników odżywczych w podgrzewanej żywności. Pojawiło się już mnóstwo badań, które wyjaśniają, jaki wpływ ma kuchenka mikrofalowa, jednak wiele z nich zostało przeprowadzonych tylko na gryzoniach, co utrudnia ocenę. Z kolei zauważono bardzo ciekawe wnioski po poddaniu żywności działaniom fal, co zostało omówione w drugiej części artykułu.

Wpływ kuchenki mikrofalowej na zdrowie

Promieniowanie mikrofalowe

Niewielka część fal mikrofalowych przedostających się przez komorę mikrofalówki nie powinna zaszkodzić naszemu ciału, jeśli znajdujemy się w pobliżu urządzenia. Promieniowanie mikrofalowe nie jest w stanie usunąć z atomu elektronu, ani uszkodzić wiązania chemicznego, ze względu na zbyt niską częstotliwość. Należy rozróżnić dwa typy promieniowania - jonizujące i niejonizujące. Promieniowanie mikrofalowe jest niejonizujące, co oznacza, że fale mają zdolność do wprawiania w ruch atomu, ale nie mają wystarczająco dużo energii do “wybicia” elektronu z atomu. Jest to przeciwieństwo do promieniowania jonizującego, na które ekspozycja wiąże się z ryzykiem rozwoju raka, czy uszkodzeniem DNA [1]. Oznacza to, że promieniowanie mikrofalowe ma niewielkie szanse na zmianę struktury chemicznej produktu [2]. Mimo tego nadmierna ekspozycja wciąż może się wiązać z pewnym ryzykiem. Warto spojrzeć na zakres promieniowania fal mikrofali w porównaniu do innych typów promieniowania.

(źródło grafiki: www.crazynauka.pl)

Im wyższa częstotliwość, tym większe niebezpieczeństwo, stąd też IARC, czyli Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem uznała promienie rentgenowskie, promienie gamma oraz neutrony za potencjalne działanie kancerogenne na człowieka [3]. Warto jednak pamiętać, że np. badanie rentgenowskie jest wykorzystywane w medycynie w słusznym celu i nie można go uznać jednoznacznie za “złe”, gdyż jest to ważne narzędzie diagnostyki obrazowej.

Wpływ mikrofali na mózg

W badaniach zauważa się, że długotrwałe korzystanie z mikrofali może wywołać peroksydację lipidów i w rezultacie zwiększać stres oksydacyjny. W innym badaniu zauważono zwiększone rozdrażnienie, zmniejszoną koncentrację przy jednoczesnych brakach zmian w mózgu. Nie zauważa się, by mikrofale doprowadzały do apoptozy komórkowej, ale mogą zmieniać ich cykl (doprowadzając do zaburzeń metabolicznych). W innym badaniu uznano, że mikrofala może zmniejszać syntezę białek w komórkach mózgu. Ale… badania omawiające wpływ mikrofali na mózg mają wady: badania były w większości przeprowadzone na gryzoniach, używano mikrofalówek o różnej sile promieniowania, co  uniemożliwia porównanie badań z różnych źródeł [4,5,6]. Istnieje potrzeba dalszych badań. Jednakże istnieje potencjalne ryzyko uszkodzeń mózgu, co jest istotne z punktu widzenia chorób neurodegeneracyjnych.

Wpływ mikrofali na chorobę Alzheimera

Wpływ mikrofali na chorobę Alzheimera jest wciąż omawiany i nie do końca jasny. Podejrzewa się, że mikrofala może doprowadzić do uszkodzeń hipokampu przy długotrwałej ekspozycji, który to już ulega zmniejszeniu w trakcie choroby Alzheimera [7].

Wpływ mikrofali na czerwone krwinki

W 1995 r. Szwajcarskie badanie przedstawiło, że po wyizolowaniu czerwonych krwinek z krwi (RBC)  i poddaniu ich działaniu promieni mikrofalowych zauważa się ich niewielki spadek (zniszczenie). Jednocześnie uznano, że hemoliza jest statystycznie nieistotna [8]. Z kolei w 2003 roku zauważono, że podgrzanie krwinek czerwonych powyżej 47 stopni powoduje ich niszczenie [9]. Mimo wszystko nikt z nas nie podgrzewa się w mikrofali, więc nie należy tutaj brać tego jako poważny argument przeciw używaniu sprzętu ;).

Wpływ mikrofali na cukrzycę

Badanie na jednej osobie z cukrzycą typu 1. wykazało, że po 48h ekspozycji na promieniowanie mikrofalowe poziom cukru we krwi podwyższył się [10]. Próba jednak jest zbyt mała, by na tej podstawie cokolwiek sądzić.

Wpływ mikrofali na serce

Ekspozycja na promienie mikrofali może zmieniać częstotliwość bicia serca, jednakże wskazuje się tutaj na problem promieniowania z WIFI, mikrofale mają dużo mniejszy wpływ [11].

Wpływ mikrofali na kobiety w ciąży

Już w 1983r. zastanawiano się, czy mikrofala może zaszkodzić płodowi. W badaniu na myszach zauważono, że wysoka częstotliwość promieniowania może hamować wzrost, a także powodować krwawienia matki [12]. Nie bez powodu FDA wydało ostrzeżenie co do ostrożności w stosowaniu mikrofal u wszystkich osób, w tym kobiet w ciąży zwracając uwagę na sprawność urządzenia oraz podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania sprzętu. W Indiach uznano, że jeśli mikrofala ze względu na uszkodzenie emituje promienie na zewnątrz (co w normalnym przypadku nie powinno mieć miejsca) to jest szkodliwa dla kobiet w ciąży [13]. Z kolei w bieżącym roku Amerykańska Akademia Pediatrii wydała raport, w którym co prawda zaznaczono, że nie powinno używać się mikrofali, ale tylko wtedy, gdy żywność jest podgrzewana w plastikowych pojemnikach i folii spożywczej. Brak natomiast zakazu korzystania z mikrofali przez kobiety w ciąży [14]. Dlaczego mówi się o plastiku? O tym będzie poniżej.

Wpływ kuchenki mikrofalowej na żywność

Wpływ mikrofali na zawartości antyoksydantów po poddaniu żywności mikrofali, grillowaniu lub pieczeniu

Okazało się, że żywność poddawana działaniom fal mikrofalowych zachowuje największą ilość antyoksydantów w warzywach. Seler nawet zwiększył ich zawartość o 14% [15].

Wpływ mikrofali na składniki odżywcze

Każda forma obróbki cieplnej niszczy w pewnym stopniu składniki odżywcze. Dotyczy to przede wszystkim witamin, składników mineralnych i przeciwutleniaczy pod wpływem wysokich temperaturach, a im dłużej trwa podgrzewanie, tym większe straty odnotujemy.  Z kolei gotowanie w kuchence mikrofalowej może być dla składników odżywczych korzystniejsze, bo krócej poddaje je działaniu wysokich temperatur i nie wykorzystuje dodatkowej wody, w której mogłyby rozpuścić się np. witaminy.  Przykładowo - poddanie szpinaku działaniu mikrofali nie zmienia ilości zawartego kwasu foliowego [16]. Dla porównania - w wodzie tracimy około 80% wartości. Z kolei poddany produkt zawierający witaminę B12 niestety traci dużą ilość tej witaminy [17]. Znalazłam również ciekawe porównanie utraty witaminy C w wybranych warzywach w porównaniu do innej metody obróbki termicznej i okazało się, że mikrofala powoduje mniejsze straty witaminy C, niż gotowanie w szybkowarze [18].

Oznacza to, że tak, straty witamin i mikroelementów będą zachodziły, ale niekoniecznie całkowicie, a nawet mikrofala może być potencjalnie lepszą formą obróbki w porównaniu do innych metod w kontekście zachowania składników odżywczych.

Wpływ mikrofali na boczek

Ciekawe badanie znalazłam na temat boczku, którym zajada się wiele osób. Poddanie boczku działaniu promieniowania może powodować tworzenie kancerogennych nitrozamin [19]. Wniosek jest taki, że lepiej go nie podgrzewać w mikrofali.

Wpływ na brokuły zamknięte w szczelnej plastikowej torebce

Poddanie brokuła działaniu promieniowania może powodować utratę większości przeciwutleniaczy (flawonoidów), co jest informacją, by podgrzewanie przeprowadzać bez udziału plastików [20].

Wpływ na surowe mięso

Technolodzy żywienia odradzają stosowania mikrofali do surowego mięsa. Promieniowanie punktowe może nie osiągnąć temperatury wystarczającej do tego, by zabić drobnoustroje czy pasożyty mogące występować w surowym mięsie.

Wpływ na mleko kobiece

Mleko kobiece poddane podgrzaniu w mikrofali może charakteryzować się większą ilością bakterii E.coli [21].

Wpływ na biodostępność biotyny w jajach

Okazuje się, że podgrzewanie już poddanych obróbce termicznej jaj może zwiększać biodostępność biotyny [22].

Wpływ na biodostępność karotenoidów w warzywach

Biodostępność karotenoidów w niektórych warzywach ulega zwiększeniu, jeśli poddamy je temperaturze w mikrofali. Zjawisko zachodziło nie we wszystkich warzywach, ale w przypadku marchwi i pomidora zauważono wyższą ilość karotenoidów [23].

Wpływ na warzywa strączkowe

Przeanalizowano wpływ mikrofali na wartość odżywczą 6 rodzajów strączków. Podgrzewanie nie zmienia znacznie poziomu witamin. Zauważono jednak, że zawarty błonnik w strączkach po podgrzaniu jest gorzej strawny [24].

Wpływ na podgrzewanie posiłku w pojemniku plastikowym

Ze względu na częstą zawartość bisfenolu A (BPA) w pojemnikach przestrzega się przed podgrzewaniem takiego jedzenia w mikrofali. Podgrzewanie w takiej formie podejrzewa się o to, że do żywności będzie przedostawać się związek [25]. Tutaj winą nie można obarczać mikrofali, a pojemniki, które zawierają szkodliwe substancje. Często mówi się właśnie, że mikrofale są szkodliwe, a tak naprawdę specjaliści mówią, że winy należy szukać  w tym, w czym podgrzewamy żywność, a nie w samym działaniu mikrofal.

Mikrofala szkodliwa czy nie? Podsumowanie.

Nie da się jednoznacznie określić, a oceny niech dokona każdy samodzielnie. Fakty są takie, że:

1. Kuchnia mikrofalowa oferuje wygodne rozwiązanie w zabieganym świecie, podnosząc walory smakowe podgrzanym potrawom.
2. Jest pomocne dla osób chcących mieć smaczne żywienie i większą radość z jedzenia, ponieważ może polepszyć smakowitość posiłku.
3. Wpływ kuchni mikrofalowej na zdrowie jest wciąż badany i niejasny.
4. Z jednej strony istnieje potencjalny negatywny wpływ, zwłaszcza na zdrowie mózgu i mitochondriów.
5. Z drugiej strony mikrofalówka może działać wręcz protekcyjnie na niektóre antyoksydanty.
6. Mikrofalówka powoduje także straty w składnikach odżywczych, ale to cecha każdej obróbki termicznej i należy o tym zawsze pamiętać.
7. Nie ma oficjalnego stanowiska co do szkodliwości prawidłowo działającej mikrofali na szeroko pojęte zdrowie.
8. Kobiety w ciąży mogą korzystać z mikrofali.
9. Istnieje potrzeba dalszych badań zwłaszcza obejmujące długoterminowy wpływ kuchenek mikrofalowych na zdrowie.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

[1] Ethel S. Gilbert, Ionizing Radiation and Cancer Risks: What Have We Learned From Epidemiology?, Int J Radiat Biol. 2009 Jun; 85(6): 467–482.
[2] https://www.prawo.pl/kadry/bezpieczenstwo-i-higiena-pracy-na-stanowiskach-pracy-na-ktorych-uzytkowane-sa-zrodla-promieniowania-jonizujacego,186904.html
[3]
[4] Zhi WJ, Wang LF, Hu XJ. Recent advances in the effects of microwave radiation on brains. Mil Med Res. 2017;4(1):29. Published 2017 Sep 21. doi:10.1186/s40779-017-0139-0
[5] Hao YH, Zhao L, Peng RY. Effects of microwave radiation on brain energy metabolism and related mechanisms. Mil Med Res. 2015;2:4. Published 2015 Feb 17. doi:10.1186/s40779-015-0033-6
[6] Inaba R1, Shishido K, Okada A, Moroji T., Effects of whole body microwave exposure on the rat brain contents of biogenic amines., Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1992;65(2):124-8.
[7] Zhang X, Huang WJ, Chen WW. Microwaves and Alzheimer's disease. Exp Ther Med. 2016;12(4):1969-1972.
[8] Pappas CG, Paddock H, Goyette P, Grabowy R, Connolly RJ, Schwaitzberg SD., In-line microwave blood warming of in-date human packed red blood cells., Crit Care Med. 1995 Jul;23(7):1243-50.
[9] Jan Hirsch, Axel Menzebach, Ingeborg Dorothea Welters, Gerald Volker Dietrich, Norbert Katz, Gunter Hempelmann, Indicators of Erythrocyte Damage after Microwave Warming of Packed Red Blood Cells, DOI: 10.1373/49.5.792 Published May 2003
[10] Kleiber C., Radiation from wireless technology elevates blood glucose and body temperature in 40-year-old type 1 diabetic male., Electromagn Biol Med. 2017;36(3):259-264. doi: 10.1080/15368378.2017.1323762. Epub 2017 May 19.
[11]
[12] Chazan B, Janiak M, Kobus M, Marcickiewicz J, Troszyński M, Szmigielski S., Effects of microwave exposure in utero on embryonal, fetal and postnatal develop, Biol Neonate. 1983;44(6):339-48.
[13] http://zeenews.india.com/news/health/health-news/microwaves-harmful-during-pregnancy_4455.html
[14] Leonardo Trasande, MD, MPP, FAAP,a Rachel M. Shaffer, MPH,b Sheela Sathyanarayana, MD, MPH,b,c COUNCIL ON ENVIRONMENTAL HEALTH, Food Additives and Child Health, American Academy of Pediatry, 2018
[15] A. M. Jiménez‐Monreal, L. García‐Diz, M. Martínez‐Tomé, M. Mariscal, M. A. Murcia, Influence of Cooking Methods on Antioxidant Activity of Vegetables, https://doi.org/10.1111/j.1750-3841.2009.01091.x
[16] https://edition.cnn.com/2014/01/21/health/upwave-microwaving-food/index.html
[17] Fumio Watanabe*†, Katsuo Abe†, Tomoyuki Fujita‡, Mashahiro Goto†, Miki Hiemori†, and Yoshihisa Nakano, Effects of Microwave Heating on the Loss of Vitamin B(12) in Foods., J Agric Food Chem. 1998 Jan 19;46(1):206-210.
[18] Shobham, Karukonda Raju, Mudhavath Mounica and M.K. Sukumaran, Effect of Microwave and Pressure Cooking on Stability of Vitamin C in Some Selected Vegetables, Int.J.Curr.Microbiol.App.Sci (2017) 6(9): 2391-2397
[19] Osterdahl B, Alriksson E., Volatile nitrosamines in microwave-cooked bacon., Food Addit Contam. 1990 Jan-Feb;7(1):51-4.
[20] F Vallejo FA Tomás‐Barberán C García‐Viguera, Phenolic compound contents in edible parts of broccoli inflorescences after domestic cooking, 15 Oct2003, https://doi.org/10.1002/jsfa.1585
[21] Quan R1, Yang C, Rubinstein S, Lewiston NJ, Sunshine P, Stevenson DK, Kerner JA Jr., Effects of microwave radiation on anti-infective factors in human milk., Pediatrics. 1992 Apr;89(4 Pt 1):667-9.
[22] Zhou X1, Wang P, Lu M, Liu L, Zhang Y, Zhang S, Chen G, Zhang C, Huang S., [The influence of heat-induced epitope retrieval on endogenous avidin-binding activity (EABA) and blocking of EABA in immunohistochemistry]., Zhonghua Bing Li Xue Za Zhi. 2002 Dec;31(6):491-6.
[23] Ryan L1, O'Connell O, O'Sullivan L, Aherne SA, O'Brien NM., Micellarisation of carotenoids from raw and cooked vegetables., Plant Foods Hum Nutr. 2008 Sep;63(3):127-33. doi: 10.1007/s11130-008-0081-0. Epub 2008 Jun 29.
[24] Khatoon N1, Prakash J., Nutritional quality of microwave-cooked and pressure-cooked legumes., Int J Food Sci Nutr. 2004 Sep;55(6):441-8.,
[25] Soto-Valdez H1, Gramshaw JW, Vandenburg HJ., Determination of potential migrants present in Nylon 'microwave and roasting bags' and migration into olive oil., Food Addit Contam. 1997 Apr;14(3):309-18. [/bg_collapse]