Urazy sportowe – Doświadczenia doktora 

Witam wszystkich serdecznie. Swoją przygodę z Muscle-Zone zacznę wpisem dotyczącym urazów sportowych - ogólna charakterystyka oraz opis najczęściej występujących urazów ostrych. W kolejnych wpisach postaram się przybliżyć Wam urazy przeciążeniowe, zasady leczenia poszczególnych urazów (leczenie za pomocą osocza bogatopłytkowego) oraz zasady profilaktyki, co uważam za jedno z najważniejszych zagadnień związanych z uprawianiem sportu. W razie pytań zachęcam do kontaktu. Miłej lektury!

Urazy sportowe

Bez względu na rodzaj aktywności i jej intensywność, każdy sportowiec, zarówno amator, jak i zawodowiec, narażony jest na uraz. Aktywność fizyczna, zwłaszcza regularna jest jednym z najważniejszych elementów, które warunkują zdrowie populacji i zdrowy tryb życia. Pomimo tego, iż wysiłek jest niezbędny, niesie za sobą pewne ryzyko. Urazy sportowe mogą wynikać z wielu bardzo różnych zdarzeń – nieprawidłowo wykonywane ruchy, źle dobrane ćwiczenia, nieodpowiednia gospodarka obciążeniami i brak odpowiednio długich przerw między kolejnymi powtórzeniami.

W telegraficznym skrócie, urazy sportowe można podzielić na ostre, to jest pojawiające się nagle, oraz przewlekłe, tj. przeciążeniowe i związane z kumulacją mikrourazów.

Oba rodzaje urazów mogą dotyczyć wszystkich struktur, które wchodzą w skład układu mięśniowo-szkieletowego, ale również mogą dotyczyć konkretnego elementu, np. kości, więzadeł, ścięgien, mięśni, stawów, kaletek, nerwów i skóry.

Poniżej postaram się pokrótce scharakteryzować wspomniane dwie grupy urazów.

Urazy ostre

Urazy ostre najczęściej wynikają z 2 rodzajów zdarzeń. Pierwsze, to bezpośrednie uderzenie przez urządzenie/sprzęt sportowy, upadek, zderzenie lub kontakt z inną osobą. Drugie to urazy związane ze strukturami wewnętrznymi, czyli np. zerwanie mięśnia lub ścięgna. Najczęściej diagnoza tego typu urazów nie wymaga skomplikowanych starań, a sam wywiad dostarcza bardzo dużej ilości danych, które naprowadzają na konkretne rozpoznanie. Najczęstsze urazy tego typu to skręcenia stawów, uszkodzenia ścięgna Achillesa, zerwanie przyczepu mięśnia dwugłowego, naderwanie mięśni podudzia i ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Istotne jest to, że ostrość urazu polega na pojawieniu się dolegliwości w miejscu, w którym się nie spodziewaliśmy żadnych objawów i które było obciążane w sposób zapewniający dotąd skuteczną regenerację biologiczną.

Urazy przewlekłe

Pojawienie się urazów typu przeciążeniowego jest problemem dość złożonym. Prawidłowe leczenie wymaga dobrego zrozumienia specyfiki tego schorzenia. Urazy przeciążeniowe muszą być analizowane pod kątem obecnych obciążeń treningowych, ale również należy zastanowić się na tym, czy w ostatnim czasie nie zmieniliśmy czegoś w naszej codziennej aktywności – czy nie zwiększyła się intensywność treningów, czy nie wprowadziliśmy dodatkowych ćwiczeń lub nie zwiększyliśmy ilości powtórzeń w dotąd wykonywanych ćwiczeniach, zmiana obuwia, ale również należy zbada, czy nie występują zaburzenia napięcia mięśniowego, zaburzenia równowagi mięśniowej lub np. nierówność kończyn.

Przyczyna urazów tego typu najczęściej wynika z braku odpowiednio dobranego okresu regeneracji. Każdy rodzaj aktywności powoduje przeciążenia w odpowiednich strukturach ciała, jednak w normalnych warunkach, tj. warunkach, które umożliwiają odpowiedni odpoczynek, organizm bez problemu radzi sobie z regeneracją tych struktur i kolejny trening zaczyna się od uszkodzeniowego zera. W przypadku powtarzających się mikrourazów w małych odstępach czasowych, organizm nie nadążą z odbudową i dochodzi do kumulacji urazów. Po przekroczeniu pewnej granicy, różnej dla różnych struktur, zaczynamy odczuwać dolegliwości bólowe, tkliwość, pojawia się obrzęk, lub nawet dochodzi do złamania przeciążeniowego.

Najczęstsze urazy ostre

Najczęstszymi urazami ostrymi są skręcenia stawów, zwichnięcia stawów, urazy mięśni. Skręcenie stawu to ponad fizjologiczne przesunięcie powierzchni stawowych względem siebie, co skutkuje obrzękiem okolicy skręconej, bólem i bólowych ograniczeniem ruchu. Najczęściej towarzyszy mu uraz torebki stawowej.

Zwichnięcie polega na całkowitym przerwaniu kontaktu pomiędzy powierzchniami stawowymi tworzącymi dany staw. Najczęściej dochodzi do zwichnięcia w obrębie palców dłoni oraz zwichnięcia stawu ramiennego. Uraz tego typu skutkuje najczęściej objawami miejscowymi, jak w skręceniu stawu, jednak towarzyszy mu wyraźne zniekształcenie okolicy objętej urazem (np. dziwne wygięcie palca, opuszczenie barku).

Złamania najczęściej są wynikiem bezpośredniego uderzenia w daną okolicę – np. uderzenie przez upadający ciężar, uderzenie podczas wślizgu w trakcie gry w piłkę nożną. Objawy są dość dramatyczne. W miejscu złamania pojawia się silny obrzęk związany z krwiakiem, występuje patologiczna ruchomość, zniekształcenie, a każdy ruch, a nawet dotyk, może nasilać ból.

Uszkodzenia chrząstki stawowej – dotąd niedoceniane przez osoby wykonujące zawody medyczne. Generalnie zakłada się, że każdy uraz w mechanizmie skrętnym/zwichnięcie może powodować uszkodzenie powierzchni stawowej danej kości. Zmiany tego typu są niewidoczne w standardowym RTG, a ujawnić je można dopiero po wykonaniu badania MRI. Najczęściej uszkodzenia tego typu objawiają się bólem i obrzękiem, które utrzymują się dłużej, niż w standardowo przebiegających skręceniach.

Uszkodzenia więzadeł mogą polegać na zerwaniu pojedynczych włókien, ale również na całkowitym zerwaniu. Siła urazu warunkuje natężenie uszkodzenia. Więzadła są to struktury, które wzmacniają i stabilizują stawy w miejscach zwiększonego obciążania. Uszkodzenia więzadeł najczęściej pojawiają się po skręceniu i zwichnięciu. Wyróżnia się 3 stopnie uszkodzenia – I to naciągnięcie więzadła, II to naderwanie powyżej 1/3 włókien więzadła, III to uszkodzenie powyżej 2/3 włókien. Urazy więzadeł powodują takie same objawy, jak wyżej wspomniane, jednak bardzo często towarzyszy im niestabilność danego stawu. Gojenie uszkodzeń jest długotrwałe i wymaga wielu tygodni oszczędzania tej okolicy.

Naderwanie lub naciągnięcie mięśnia pojawia się, kiedy wykonujemy czynność, która wymaga przekroczenia naturalnej wytrzymałości włókien lub całego mięśnia, ale również w trackie aktywności, które wymagają nagłych przyspieszeń i/lub gwałtownego hamowania. Czynniki, które mogą sprzyjać tego typu urazom, to nieprawidłowa rozgrzewka, zmęczenie i brak regeneracji, nadmierne napięcie mięśniowe, nieprawidłowa technika, osłabienie danej struktury wcześniejszymi urazami.

Stłuczenia mięśni najczęściej pojawiają się po bezpośrednim uderzeniu przez innego zawodnika w trakcie uprawiania sportów kontaktowych, piłki nożnej, hokeja. Uraz najczęściej objawia się krwiakiem w miejscu uderzenia – krwawienie z uszkodzonych/stłuczonych naczyń przebiegających przez mięsień.

Najczęstszym urazem dotyczącym ścięgien jest uszkodzenie ścięgna Achillesa – zerwanie lub naderwanie. Urazy tego typu dotyczą przede wszystkim rejonów ścięgien, które mają ukrwienie słabsze, niż pozostała jego część, np. w przypadku Achillesa jest to 2-3 cm powyżej przyczepu do kości piętowej. Najczęściej pojawiają się u starszych osób, które przeceniają swoje możliwości i nie wykonują odpowiednio dobranej rozgrzewki przed rozpoczęciem gry i którzy nie doznali wcześniej urazu tej okolicy.

Kaletki maziowe to struktury wypełnione płynem, które znajdują się najczęściej pomiędzy kością, a ścięgnem, a ich zadaniem jest ochrona struktur leżących poniżej. Podczas urazu bezpośredniego – upadek na kolano, łokieć – mogą doprowadzić do krwawienia do kaletki, co objawia się jej powiększeniem, bolesnością, zaczerwienieniem, oraz bólowym ograniczeniem ruchu.

Każdy wspomniany rodzaj urazu wymaga leczenia specyficznego dla rodzaju problemu i stopnia uszkodzenia struktur. Odpowiednie postępowanie na etapie przed diagnostycznym i stosowanie się do zaleceń po diagnostyce i leczeniu stanowią o skuteczności terapii i umożliwiają powrót do aktywności w stopniu możliwie zbliżonym do wcześniejszego, bardzo często wręcz bez żadnej różnicy do aktywności sprzed urazu.