Trening siłowy– pomaga czy szkodzi kobietom z PCOS? 

Dość często można spotkać się z zaleceniem, by kobiety borykające się z zespołempolicystycznych jajników (PCOS) unikały ciężkich treningów siłowych.Entuzjaści tego typu poglądów powołują się na fakt, iż wykonywanie ćwiczeń wielostawowych powoduje przejściowy wzrost produkcji androgenów,których nadmiar i tak najczęściej występuje w przypadku PCOS. Czy jednak faktycznie regularne treningi siłowe są w omawianej materii szkodliwe?

PCOS – definicja i dianostyka

„PCOS” czyli zespół wielotorbielowatych jajników (z ang.: PolyCysticOvarySyndrome), zwany też zespołem policystycznych jajników, to zespół zaburzeń dotykający około 4 – 8%  (lub wg innych źródeł 5 – 10%) kobiet w wieku reprodukcyjnym [1]. Pomimo, iż pierwsze wzmianki medyczne na temat tej przypadłości pochodzą z roku  1935, to jeszcze do niedawna diagnostyka PCOS pomimo ewidentnych manifestacji przysparzała wielu problemów i nie zawsze przypadłość ta była prawidłowo rozpoznawana[2]. W perspektywie ostatnich dekad kryteria rozpoznania PCOS ewoluowały,począwszy od 1991 r., kiedy przyjęto kryteria NIH (NationalInstitutes of Health). W diagnostyce najczęściej stosuje się kryteria rotterdamskie z 2003 r., zgodnie z którymi PCOS rozpoznaje się, jeśli spełnione są przynajmniej 2 z 3 następujących kryteriów [3]:

• oligoowulacja lub brak owulacji,
• hiperandrogenizm kliniczny i/lub biochemiczny,
• charakterystyczny obraz ultrasonograficzny jajników.

Implikacje metaboliczne PCOS

Manifestacja PCOS wiąże się nie tylko z nieregularnymi cyklami miesiączkowymi (czy brakiem miesiączki), objawami hiperandrogenizmu czy towarzyszącą temu niepłodnością, ale również zespołem zaburzeń metabolicznych. Do głównych powikłań tego typu zalicza się [4]:

• nadwagę i otyłość
• hiperinsulinemię, insulinooporność i finalnie cukrzycę typu 2,
• dyslipidemię,
• hiperurykemię,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę ciężarnych.

PCOS a trening siłowy – obiegowe twierdzenia

Stosunkowo często spotkać można się z zaleceniem by kobiety dotknięte zespołem policystycznych jajników unikały treningów o wysokiej i bardzo wysokiej intensywności. W zamian proponuję się wysiłki o charakterze tlenowym lub też niekiedy wręcz – całkowitą rezygnację z aktywności. W celu uwiarygodnienia tego typu zaleceń, padają zazwyczaj argumenty mówiące iż:

• przy zaburzeniach hormonalnych w ogóle nie powinno się ćwiczyć lub przynajmniej – wykonywać treningów siłowych i interwałowych o wysokiej i bardzo wysokiej intensywności
• wysiłek fizyczny może odciskać piętno na funkcjach reprodukcyjnych u kobiet
• no i najważniejsze: treningi siłowe podnoszą poziom testosteronu, więc PCOS (przebiegający najczęściej z klinicznymi lub biochemicznymi objawami hiperandrogenizmu) jest przeciwwskazaniem do ich wykonywania.

Jak jest naprawdę?

W praktyce jednak powyżej zacytowane twierdzenia są co najmniej wątpliwe. Żeby to jednak zrozumieć, warto sobie najpierw uzmysłowić chociażby jakie jest podłoże hiperandrogenizmu w przypadku PCOS. Pierwsza rzecz z jakiej warto zdać sobie sprawę, to fakt, iż nadmiar androgenów w przypadku PCOS często związany jest z podwyższoną produkcją AMH (Anty-Mullerian hormon), którego biologiczna rola sprowadza się do [6;7]:

• hamowania rekrutacji pęcherzyków zarodkowych,
• obniżania wrażliwości antralnych pęcherzyków na działanie FSH,
• zmniejszania aktywności ariomatazy, czyli wąznego enzymu, którego zadaniem jest: „zamienianie” testosteronu w estradiol (przy nadmiarze AMH zwiększać się może poziom androgenów i zmniejszać -  estrogenów).

I teraz najważniejsze: istnieją dowody wskazujące, że ciężki wysokointensywny trening obniża poziom AMH i może być wykonywany przez kobiety borykające się z PCOS. Powyższy fakt znakomicie obrazuje badanie autorstwa Almenning i wsp (2015), gdzie pacjentki dotknięte wspomnianym zespołem zaburzeń zostały podzielone na trzy grupy i poddane treningowi interwałowemu (HIT) lub treningowi siłowemu (ST), lub też – w przypadku grupy kontrolnej – nie trenowały wcale [8]. Badano szereg różnych parametrów hormonalnych i metabolicznych. Co się okazało? O ile trening typu HIT okazał się być pomocny przede wszystkim w zakresie polepszenia funkcjonowania gospodarki glukozowej (spadek HOMA-IR), to trening siłowy okazał się niezwykle skuteczny w obniżaniu poziomu AHM, co dalej prowadziło do spadku poziomu androgenów.

Jaki wnioski można wyciągnąć z powyższego badania?

Po pierwsze trzeba jasno podkreślić, że brakuje przekonujących dowodów wskazujących, że treningi siłowe i interwałowe doprowadzają do niekorzystnych skutków hormonalnych lub metabolicznych u kobiet dotkniętych PCOS. W zamian natomiast istnieją badania, w których udało się uchwycić pożądane korzyści związane z wykonywaniem wspomnianych typów wysiłku. Mówiąc wprost: treningi siłowe i interwałowe o wysokiej intensywności mogą obniżać poziom AMH, androgenów i poprawiać wrażliwość insulinową Czy zatem kobiety borykające się, ze wspomnianą przypadłością mogą trenować na siłowni? Nie tylko mogą, ale wręcz powinny.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

[1]. Azziz R, Woods KS, Reyna R, Key TJ, Knochenhauer ES, Yildiz BO. The prevalence and features of the polycysticovarysyndrome in anunselectedpopulation. J ClinEndocrinolMetab. 2004 Jun; 89(6):2745-9.

[2]. Farquhar C. Introduction and history of polycysticovarysyndrome. In: Kovacs G, Norman R, editors. PolycysticOvarySyndrome. 2nd ed. Cambridge, UK: Cambridge University Press; 2007. pp. 4–24.

[3]. Rotterdam ESHRE/ASRM-Sponsored PCOS Consensus Workshop Group. Revised 2003 consensus on diagnosticcriteria and long-term healthrisksrelated to polycysticovarysyndrome. FertilSteril. 2004 Jan; 81(1):19-25.

[4]. Glintborg D. Endocrine and metaboliccharacteristics in polycysticovarysyndrome. Dan Med J. 2016 Apr;63(4). pii: B5232.

[5]. Ehrmann DA, Barnes RB, Rosenfield RL. Polycysticovarysyndrome as a form of functionalovarianhyperandrogenismdue to dysregulation of androgen secretion. EndocrRev. 1995 Jun; 16(3):322-53.

[6]. Villarroel C, Merino PM, López P, Eyzaguirre FC, Van Velzen A, Iñiguez G, Codner E. Polycysticovarianmorphology in adolescents with regularmenstrualcyclesisassociated with elevatedanti-Mullerianhormone. Hum Reprod. 2011 Oct; 26(10):2861-8.

[7]. Franks S, Stark J, Hardy K. Follicle dynamics and anovulation in polycysticovarysyndrome. Hum Reprod Update. 2008 Jul-Aug; 14(4):367-78.

[8]. Almenning I, Rieber-Mohn A, Lundgren KM, SheteligLøvvik T, Garnæs KK, Moholdt T. Effects of High IntensityInterval Training and Strength Training on Metabolic, Cardiovascular and HormonalOutcomes in Women with PolycysticOvarySyndrome: A Pilot Study. PLoS One. 2015 Sep 25;10(9):e0138793. doi: 10.1371/journal.pone.0138793. eCollection 2015. [/bg_collapse]