Powrót do ćwiczeń po antybiotykach 

Antybiotyki są stosowane jako silna i skuteczna pomoc w przypadku zakażeń bakteryjnych. W zależności od przyczyny, zasadność ich przyjmowania jest mniejsza lub większa. Chociaż antybiotyki mogą wpływać negatywnie na organizm, bywają jedyną deską ratunku, której czasami warto się chwycić.

Wciąż wśród różnych kręgów istnieje przekonanie, że antybiotyki stanowią zagrożenie dla rozwoju mięśni, a tym samym pogarszają osiągi sportowe. Czy rzeczywiście tak jest? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, warto zgłębić się nieco w specyfikę owych substancji i zerknąć na wyniki prac naukowych.

Fakty o antybiotykach

Antybiotyki dzielą się na kilka grup, z których największą stanowią β-laktamy i glikopeptydy. Są naturalnymi lub półsyntetycznymi produktami metabolizmu (metabolitami) grzybów, a rzadziej bakterii. Wykorzystujemy je m.in. w medycynie i hodowli zwierząt, jako lek przeciwko bakteriom  chorobotwórczym⁶.

Mechanizm działania tych substancji jest zależny od grupy, do której należą i obejmuje hamowanie syntezy ścian komórkowych, biosyntezy białek i kwasów nukleinowych, spowalnianie szlaków metabolicznych, albo uszkadzanie błony protoplazmatycznej bakterii ¹⁶.

Antybiotyki są stosowane wyłącznie w leczeniu zakażeń bakteryjnych, w praktyce często jako środki zapobiegawcze w przypadku dużego ryzyka infekcji. Przykładowo w leczeniu ostrego zapaleniu jamy nosowej i zatok podaje się amoksycylinę ¹, a w zapaleniu nagłośni m.in. cefalosporynę².

Podczas przeziębień i grypy, które są indukowane przez wirusy, antybiotyki nie są zalecane ^3,4, ponieważ nie działają na tego typu zakażenia. Niektóre antybiotyki znalazły zastosowanie w leczeniu nowotworów, np. cefalosporyny lub tetracykliny ¹⁶.

• SANPROBI Super Formula 40 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• PILEJE Lactibiane dla dzieci 30 ml
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• SWANSON Ultimate 16 Strain formula 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Zagrożenia

Chociaż w kilku przypadkach stosowanie antybiotykoterapii jest jedynym skutecznym rozwiązaniem, to niesie ono zawsze pewne ryzyko dla zdrowia. Niekorzystne zjawiska związane z antybiotykami dotyczą ich toksyczności m.in. wobec nerek ⁷ i watroby¹⁶ a także działania alergizującego ⁸ i powodowania dysbiozy jelit ⁹.

Dysbioza, czyli zaburzona mikroflora jelitowa wpływa m.in. na obniżenie zdolności prawidłowego wchłaniania składników odżywczych, trawienia, syntetyzowania witamin, a poza tym zwiększa ryzyko zakażeń bakteriami odpornymi na antybiotyki ⁹.

Jednak najbardziej niekorzystne zjawisko to fakt, że mikroorganizmy patogenne mają zdolność przystosowywania się do antybiotyków i wykształcania odporności przeciw nim ⁶. Znaczy to, że dotychczas stosowane antybiotyki mogą za jakiś czas przestać działać leczniczo na konkretne infekcje bakteryjne. Nagle może się okazać, że nie dysponujemy żadnymi lekami przeciw pewnym chorobom.

Według raportu PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences), konsumpcja antybiotyków w 76 krajach, w latach 2000 - 2015 wzrosła aż o 65%, z 21.1 miliardów do 34.8 miliardów DDD (Define Daily Dose, czyli definiowana dawka dobowa - uśredniona dawka terapeutyczna przypadająca na leczenie osób dorosłych o masie ciała 70 kg). Według danych, wartość spożycia antybiotyków w 2015 roku w Polsce wynosiła niecałe 30 DDD na tysiąc obywateli rocznie¹⁷.

Niestety według raportu z 2018 roku, wśród polaków wzrasta lekooporność na bakterie S. aureus (gronkowiec złocisty), E. faecium (enterokoki), E. coli (pałeczka okrężnicy), co dotyczy nie tylko antybiotyków stosowanych jako leki pierwszego wyboru, ale również leków tzw. ostatniej szansy np. karbapenemów ⁵.

Poza tym pozostaje jeszcze jedna ważna kwestia, a mianowicie intensywne stosowanie antybiotyków w hodowli zwierząt, zwłaszcza bydła, owiec, drobiu i trzody chlewnej.  Substancje podawane zwierzętom nie różnią się od tych dla ludzi, co ma olbrzymi wpływ na ludzką odporność antybiotykową. Co gorsza przez wiele lat podawano zwierzętom stymulanty wzrostu, które należą do antybiotyków¹⁸.

Najważniejszymi błędami popełnianymi podczas hodowania zwierząt były nieprawidłowości w doborze leków, zbyt częste i duże ilości antybiotyków podawanych zwierzętom i nieprzestrzeganie okresów karencji (czasu, jaki musi minąć pomiędzy zastosowaniem leku a ubojem)¹⁸.

Geny odporności wśród patogenów w organizmach zwierzęcych rozpowszechniają się, powodując powstawanie szczepów odpornych na niemal wszystkie antybiotyki, a następnie przedostawanie się ich do środowiska i do organizmu konsumenta¹⁸.

Część regulacji prawnych, dotyczących racjonalnego stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt jest niestety w dalszym ciągu ignorowana przez niektórych producentów¹⁹.

Skutki uboczne mające znaczenie dla sportowców

Antybiotykoterapia nie pozostaje bez wpływu na zdolności wysiłkowe sportowców. Już sama obecność choroby może skutecznie zmniejszać motywację do ćwiczeń.

Badania dowodzą, że obecność gorączki zmniejsza koncentrację, wydolność ¹³ i wytrzymałość podczas treningów. Ponadto wpływa negatywnie na siłę mięśniową i pojemność aerobową, a także utrudnia regulację ciepłoty ciała ¹².  Dodatkowo na podstawie wyników z tego samego badania stwierdzono, że choroby wirusowe (czyli niezwiązane z antybiotykoterapią) prowadzą do zwiększonego katabolizmu mięśniowego ¹², chociaż nie określono na jakiej zasadzie miałoby się to odbywać.

W innym, krótkotrwałym badaniu z udziałem 50 zdrowych mężczyzn, sprawdzono wpływ antybiotyków na aktywność ich enzymów mięśniowych, maksymalną pojemność tlenową, siłę mięśni i subiektywne odczucie zmęczenia.  W wynikach nie stwierdzono istotnej zależności między stanem mięśni a antybiotykoterapią¹⁴. Z drugiej strony badanie było nieodpowiednio zaprojektowane, bo trwało kilkukrotnie krócej, niż standardowy czas leczenia antybiotykami. W związku z tak istotnym przeoczeniem, otrzymane wyniki mogą mijać się z prawdą.

W dalszym ciągu pewne skutki terapii antybiotykowej mogą być szczególnie uciążliwe dla osób trenujących. Przeważnie skutki niepożądane przyjmowania β-laktamów dotyczą przewodu pokarmowego, powodując nudności, zaburzenia smaku i łaknienia, wymioty, biegunki, wzdęcia ¹⁰.

Z kolei antybiotyki z grupy glikopeptydów mogą uszkadzać słuch (czasami nieodwracalnie), powodować zapalenie nerek, zawroty głowy, a nawet zatrzymanie akcji serca w następstwie nagłego spadku ciśnienia tętniczego krwi ¹¹.

Ograniczenia badawcze

Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, że antybiotyki są stosowane tylko w określonych wypadkach. Ze względu na  ich ograniczone zastosowanie, proponowanie antybiotyków osobom zdrowym podczas badań, byłoby nieetyczne.

Trudno więc ocenić rzeczywisty wpływ tych substancji na zdolności sportowe, ze względu na jednoczesną obecność infekcji u badanych, która sama w sobie powoduje spadek wydolności organizmu.

Skoro aktywny proces walki z bakteriami degraduje możliwości wysiłkowe^12,15, to aby ocenić czy samo przyjmowanie antybiotyków ma negatywne znaczenie dla sportowców, należałoby przeprowadzić badania, w których leki będą przyjmowane przez osoby zdrowe i aktywne fizycznie.

Na podstawie kilku doniesień naukowych, można wysnuć nieśmiałą tezę, że antybiotyki rzeczywiście prowadzą do zmęczenia i ograniczają możliwości wysiłkowe sportowców ^12,15, ale nie jest to do końca pewne. Kierując się logiką, można wysnuć własne wnioski o negatywnych skutkach antybiotykoterapii, zapoznając się z ich niekorzystnymi właściwościami, opisanymi w ulotce preparatu.

Ewentualne opcje dla trenujących

Ze względu na możliwe działania niepożądane, które niewątpliwie utrudniają wykorzystanie czasu treningowego, podczas ich stosowania należy przede wszystkim odpoczywać i stosować się do zaleceń zawartych w ulotce preparatu.  Nawet jeśli sportowiec czuje się na siłach, aby wykonać trening, nie jest to zalecane. Możliwym rozwiązaniem jest zmniejszenie intensywności lub objętości treningowej, w celu dostosowania wysiłku do aktualnych możliwości organizmu, osłabionego infekcją.

Warto również zastanowić się nad przyjmowaniem probiotyków, które konkurują z bakteriami patogennymi. Podczas przyjmowania antybiotyków, już od samego początku zaleca się wprowadzanie probiotyków i kontynuowanie ich brania przez nawet 4 tygodnie po zakończeniu infekcji ²⁰ .

Probiotyki w postaci preparatów farmaceutycznych lub pochodzące z żywności np. w dobrej jakości kefirach i jogurtach powinny być przyjmowane w odstępie czasowym, wynoszącym kilka godzin od momentu przyjęcia antybiotyku ²⁰.

Szczepy probiotyczne, które konkurują z antybiotykami i są uznane jako skuteczne to: Lactobacillus casei DN114, Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus thermophilus, Lactobacillus GG , Saccharomyces boulardii CNCM I-745, Lactobacillus reuteri DSM 17938 ²¹.

Po leczeniu

Kiedy już uporamy się z infekcją, możemy spokojnie wrócić na halę i wykonać porządny trening. Prawdopodobnie organizm po chorobie będzie osłabiony, co będzie rzutować na zdolności wysiłkowe zawodnika. Trudno jednak stwierdzić, że jedynym czynnikiem utrudniającym ćwiczenie są antybiotyki.

Po pierwsze, jak wspomniano wyżej, choroba zawsze nadwyręża  sprawność organizmu, a po drugie nie ma wystarczająco dobrych badań naukowych nad wpływem antybiotyków na wydolność sportowców. Póki co najlepiej trzymać się zaleceń środowisk naukowych i medycznych, dając sobie czas na zdrową regenerację.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Rosenfeld RM, Andes D, Bhattacharyya N, et al. Clinical practice guideline: adult sinusitis. Otolaryngol Head Neck Surg. 2007;137(3 suppl):S1–S31.
2. Ward MA. Emergency department management of acute respiratory infections. Semin Respir Infect. 2002;17(1):65–71.
3. Arroll B, Kenealy T. Antibiotics for the common cold and acute purulent rhinitis. Cochrane Database Syst Rev. 2005;(3):CD000247.
4. Jefferson T, Demicheli V, Rivetti D, Jones M, Di Pietrantonj C, Rivetti A. Antivirals for influenza in healthy adults: systematic review [published correction appears in Lancet. 2006;367(9528):2060]. Lancet. 2006;367(9507):303–313.

5.http://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads_pl/2019/02 biuletyn_npoa_3_2018.pdf

6.https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/16004/Glowka%2C%20M.-Przegląd%20mechanizmów%20działania%20i%20oporności%20na.pdf?sequence=1&isAllowed=y

7. Molecular aspects of aminoglycoside nephrotoxicity B. Konopska, M. Warwas. Postepy Hig Med Dosw. 2007; 61: 511-518
8. Olga Brzezińska-Pawłowska, Marek L. Kowalski. Diagnostic approaches to immediate allergic reaction to antibiotics. Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (2): 102-109
9. Magda Rakowska, Marianna Lichosik, Joanna Kacik, Bolesław Kalicki. The impact of the microbiota on human health. Pediatr Med Rodz 2016, 12 (4), p. 404–412
10. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=88
11. https://www.mp.pl/pacjent/leki/leki/subst.html?id=831
12. McGrew CA. Acute infections. In: McKeag DB, Moeller JL, editors. ACSM's Primary Care Sports Medicine. Philadelphia (PA); 2007, p. 251-60.
13. Brukner P, Khan K. Common sports related infections. In: Clinical Sports Medicine. New York (NY): McGraw Hill; 2006, p. 863-74.
14. Burstein R, Hourvitz A, Epstein Y, et al. The relationship between short-term antibiotic treatments and fatigue in healthy individuals. Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1993;66:372-375
15. Fayock, K., Voltz, M., Sandella, B., Close, J., Lunser, M., & Okon, J. (2013). Antibiotic Precautions in Athletes. Sports Health: A Multidisciplinary Approach, 6(4), 321–325.

16.http://diabfarmklin.umed.lodz.pl/data/accounts/735890cd-e5eb-4B87-A110-dedf65053e67/Prezentacja%20stomatologia%2020142015.pdf

17. https://www.pnas.org/content/115/15/E3463
18. „Antybiotykooporność czynników zoonotycznych związanych z bezpieczeństwem żywności pochodzenia zwierzęcego”; Michał Majewski, Krzysztof Anusz; Życie Weterynaryjne; 2018; 93(2)
19. https://www.nik.gov.pl/plik/id,16217,vp,18741.pdf

20.https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/10-faktow-o-antybiotykach-ktore-warto-znac

21. https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/168224,probiotyki-aktualny-stan-wiedzy-i-zalecenia-dla-praktyki-klinicznej [/bg_collapse]