Podstawy wiedzy o kręgosłupie – neutralna pozycja, kręgi i dyski, unerwienie, mięśnie, tkanka łączna. 

Do czego przyrównać możemy nasz kręgosłup ? Trafną wizualizacją może być maszt radiowy. Liny, czyli odciągi, stabilizują go, wzmacniają jego pozycję i zabezpieczają. Tak samo jak owy maszt odciągi, tak samo mięśnie i więzadła chronią nasz kręgosłup oraz, dodatkowo, pozwalają nam go ustawiać i stabilizować w różnych pozycjach. Należy pamiętać, że kości nie tworzą ruchu, a zajmują się tym nasze mięśnie, które są do nich przyczepione.

Neutralna pozycja dla naszego kręgosłupa

Nasz kręgosłup swój jeden z końców ma u podstawy czaszki, zaś drugi, przy miednicy. Zaś neutralna, czy też naturalna jego pozycja to ta, w której jest on najbardziej odporny na obciążenia dnia codziennego. W takim ustawieniu, zdrowy kręgosłup ma trzy naturalne krzywizny.

Pierwsza z nich znajduje się na odcinku szyjnym kręgosłupa, który zaczyna się z tyłu czaszki i kończy mniej więcej w okolicach miejsca gdzie szyja spotyka się z początkiem tułowia. W tym rejonie nasz kręgosłup zakrzywia się delikatnie do przodu ciała, co fachowo nazywa się lordozą.

Druga z nich mieści się w odcinku piersiowym kręgosłupa. W tym rejonie kręgosłup wygięty jest w drugą stronę, w stosunku do odcinka szyjnego, co fachowo nazywamy kifozą.

Odcinek lędźwiowy, dla równowagi, cechuje się wygięciem znowuż do przodu ciała, co jak już wiemy, nazywamy lordozą.

Wszelkie zaburzenia tych krzywizn są odstępstwem od neutralnej pozycji kręgosłupa. Jednakowoż wciąż mówimy o kręgosłupie, jako całości więc przejdźmy teraz do komponentów tworzących tę wspomnianą całość.

Kręgi i dyski

Kręgosłup składa się z poszczególnych kości, zwanych kręgami. Ułożone są one jedna na drugiej. Każdy krąg posiada tzw. wyrostki, czyli wypukłości, do których przyczepiają się mięśnie i więzadła.

Są bardzo łatwo wyczuwalne, gdy przejedziemy palcem po kręgosłupie. Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (tzw. dyski). Krążki te są obudowane warstwą kolagenu, tego samego materiału, który tworzy więzadła i ścięgna.

Stawy kręgosłupa znajdują się za dyskami, po stronie kręgosłupa, która znajduje się dalej od narządów wewnętrznych. Nazywa się je stawami międzykręgowymi i przypadają po dwa na każdy dysk. Stawy odpowiedzialne są za ruch kręgosłupa we wszystkich płaszczyznach. Natomiast jeżeli kręgosłup wygnie się za daleko lub następuje to nader często, to krążki międzykręgowe będą pękać lub się rozwarstwiać, co finalnie prowadzić może do ich przerwania.

Unerwienie

W kręgosłupie znajduje się główny rdzeń kręgowy, który przebiega od mózgu wzdłuż kręgosłupa. Jego korzenie odbiegają na każdym poziomie kręgosłupa i odpowiedzialne są za odbieranie bodźców bólowych. Wszelkie uszkodzenia kręgosłupa podrażniają lub uciskają na korzenie nerwowe, mogąc powodować drętwienie lub ból w dystalnych częściach naszego ciała. Uwypuklenia dysków, tudzież zmiany zwyrodnieniowe mogą powodować zatem nie tylko ból pleców, ale również pośladków, stóp czy nóg. Ucisk nerwu lub tarcie na jego przebiegu bardzo często powiązane jest z odczuwalną bolesnością- rozmaite ćwiczenia mogą zmniejszyć te podrażnienia jak i wyeliminować powszechne przyczyny bólu. W celu ich dobrania zalecam udać się do specjalisty, gdyż to co może powodować poprawę stanu zdrowia u jednej osoby może powodować pogorszenie się go u kogoś innego. Nerwy stają się coraz wrażliwsze wraz z mechanicznym podrażnieniem po kontuzjach i niewystarczającą ilością ruchu.

Mięśnie

Aby poznać sposób na bezbolesny ruch, który zagwarantuje nam możność poruszania się przez długie lata, dobrze byłoby poznać podstawę anatomii jeżeli chodzi o nasze mięśnie, które mają wpływ na pracę naszego kręgosłupa. Jak już wiemy, wielokrotne zginanie kręgosłupa finalnie doprowadzić może do rozwarstwienia dysków. Mięśnie pełnić mają więc rolę ochronną dla naszego kręgosłupa. Mięśnie tułowia, które są zbyt słabe lub pojawiają się dysproporcje pomiędzy ich siłą, w dużym stopniu przyczyniać się mogą do powstania problemów z naszymi plecami. Wiele z tych mięśni, tak jak np. proste czy skośne mięśnie brzucha, które każdy chce eksponować w sezonie letnim, są trenowane w nieodpowiedni sposób. Mięśnie powinny pozwalać nam na rzucanie, bieganie, skakanie w sposób bezpieczny dla naszego ciała, oszczędzając przy tym nadmierną eksploatację struktur kręgosłupa. Należałoby więc odnaleźć balans pomiędzy wizualnym podejściem do naszego ciała, a tym które pozwala nam funkcjonować. Pamiętajmy, że nawet świetnie wypracowane mięśnie brzucha nie będą robiły takiego wrażenia gdy eksponować będziemy je poprzez nieprawidłowe poruszanie się. Osoby, które zajmują się tematyką sportów sylwetkowych wiedzą ile może dać dobre prezentowanie się na scenie poprzez odpowiednią postawę, która nie jest osiągalna gdy nasz kręgosłup odbiega od swojego pierwotnego ustawienia.

Oprócz mięśni brzucha, z tyłu tułowia mamy mięśnie grzbietu. Są to prostowniki grzbietu (m. in. mięsień wielodzielny, najdłuższy czy biodrowo-żebrowy), mięsień czworoboczny lędźwi, najszerszy grzbietu, równoległoboczny, czworoboczny oraz inne mniejsze mięśnie, które położone są blisko kręgosłupa. Każdy z nich odpowiedzialny jest za poszczególne ruchy, bądź ich poszczególne fazy. Na ten przykład prostowniki grzbietu sztywnieją podczas pochylania naszego ciała do przodu. Równoważą one również niektóre z sił tnących, pod warunkiem, że kręgosłup ustawiony jest w pozycji neutralnej. Zaś mięsień najszerszy grzbietu stabilizuje nasz kręgosłup przy jednoczesnym wspomaganiu ruchu. Należy on do grupy mięśni odpowiedzialnych za podnoszenie, przyciąganie i przenoszenie.

Kręgosłup połączony jest z naszymi dolnymi kończynami poprzez łącznik, którym jest miednica. W okolicy właśnie tego łącznika, ważną funkcję pełnią takie mięśnie jak mięsień lędźwiowy i biodrowy oraz te mięśnie, które działają na staw biodrowy czyli pośladkowe, czworogłowe i kulszowo-goleniowe. Wszystkie one wpływają na kręgosłup i poruszają naszą nogą w stawie biodrowym. Natomiast w różny sposób reagują na ból bioder lub pleców. Jako przykład podam sytuację gdzie mięsień pośladkowy jest niewystarczająco zaangażowany przy wyproście biodra, przez co pałeczkę przejmują mięśnie kuloszowo-goleniowe. Następstwem jest dominacja kulszowo-goleniowych względem pośladkowych co skutkuje wypchnięciem głowy kości udowej do przodu stawu biodrowego. Ten stan rzeczy może być problemem przy wykonywaniu głębokich przysiadów wywołując ból.

To pokazuje w jaki sposób mylne mogą być objawy bez posiadania wiedzy w jaki sposób działa nasze ciało. Należy wiedzieć, że żaden mięsień nie pełni tylko jednej jedynej funkcji w naszym ciele. Dodatkowo nasze mięśnie pracują synergistycznie w celu usztywnienia naszego kręgosłupa przy przenoszeniu różnych obciążeń. Każde zaburzenie pracy jakiegokolwiek mięśnia powodować może kaskadę zmian w ruchu niczym efekt domina.

Często, gdy już wiemy od lekarza, że musimy „wzmocnić nasze plecy” zaczynamy szukać ćwiczeń lub całych planów treningowych, które mają nam w tym pomóc. Nierzadko trafiamy wtedy na ćwiczenia „kulturystyczne”, które zamiast pomagać nam odnaleźć drogę do bezbolesnego poruszania się, pogłębiają problem. Jeżeli zapaleniec kulturystyki pisze coś takiego, to wiedz, że efekty uboczne takich planów treningowych mogą naprawdę mieć daleko idące konsekwencje. Ponownie, nie jest zalecane działanie na własną rękę bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą.

Tkanka łączna

Ostatnim elementem na dzisiaj jest pojęcie „tkanki łącznej”. Tworzą ją więzadła, torebki stawowe i powięź. Ograniczają one końcowy zakres ruchu, a w przypadku powięzi, utrzymują ciało w całości. Ponad to, tkanki te mogą zacząć boleć w sytuacji gdy są one przeciążone. Ból może być początkowo miejscowy, w późniejszym czasie może pojawiać się też w oddalonych miejscach w ciele od jego źródła. Ten rodzaj bólu narasta powoli trwa długo.

Powięź to rodzaj tkanki, która przypominać może wiele warstw folii spożywczej, która przykrywa nasze mięśnie. Może spowodować „przeszywający” ból w okolicy barków czy lędźwi i bioder. Warto też wspomnieć, że objawy takie jak fibromialgia (przewlekła niezapalna choroba reumatyczna tkanek miękkich; zrobiło się o niej głośno gdy Lady Gaga przyznała, że na nią cierpi), w których powięź jest wysoce uwrażliwiona, mogą wynikać z traumy, która wpływa na funkcjonowanie mózgu i jego reakcję na ból. W takich sytuacjach postępowanie terapeutyczne polega na szukaniu bezbolesnych ruchów i z czasem, stopniowe zwiększanie ich wachlarzu. W gruncie rzeczy, polega to na nauczeniu mózgu czynności pozbawionych bolesności, tak aby wybierał naturalnie te ruchy, które są bezbolesne.

W dalszych wpisach zajmiemy się ruchem i obciążaniem naszego ciała. Czyli miejscami gdzie podstawy wiedzy o naszym ciele łączą się i pozwolą zrozumieć w pełny sposób jak funkcjonują nasze plecy jako całość.

Więcej tematów o kręgosłupie i wadach postawy:

Skolioza trenować czy nie?

Hiperlordoza działaj skutecznie

Źródło:

1. Stuart Mcgill, Mechanika zdrowych pleców. Uwolnij się od bólu dzięki metodzie Mcgilla, Galaktyka 2018