Odżywianie w chorobie Gravesa-Basedowa 

Graves-Basedowa to choroba o podłożu autoimmunologicznym, która stanowi jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju nadczynności tarczycy. Wśród czynników predysponujących do wystąpienia choroby wymienia się płeć żeńską, genetykę, infekcje bakteryjne i wirusowe, stres, palenie tytoniu, ale również czynniki dietozależne, jak niedobór selenu czy nadmiar jodu. Jej etiologia nie jest jeszcze do końca poznana, jednak wiadomo, że charakterystyczne dla jej przebiegu jest atakowanie przez układ odpornościowy receptora TSH. W wyniku tego powstają przeciwciała TRAb, które pobudzając dany receptor prowadzą do zwiększenia stymulacji hormonów tarczycy.

Nadmiar hormonów w organizmie powoduje wystąpienie orbitopatii tarczycowej, czyli przewlekłego zapalenia tkanek oczodołu oraz wola miąższowego, które objawia się powiększeniem tarczycy oraz rozrostem jej unaczynienia. Ponadto chorzy doświadczają typowych objawów nadczynności, jak pobudzenie, problemy z zasypianiem, wypadanie włosów, biegunki, zwiększone ciśnienie tętnicze skurczowe i zmniejszone rozkurczowe oraz spadek masy ciała. Z tego względu odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę we wspomaganiu leczenia danej jednostki chorobowej.

W przebiegu choroby Graves-Basedowa dochodzi do przyspieszenia metabolizmu, więc istotna jest odpowiednia kaloryczność diety. W przypadku pacjentów u których występuje spadek masy ciała należy zwiększyć podaż kalorii o około 15-25%, uwzględniając większy udział węglowodanów oraz białka w diecie. Jego podaż może wynosić nawet do 2 g/kg masy ciała, jednak nie należy przekraczać zalecanego dziennego spożycia, ponieważ nadmiar białka prowadzi do przyspieszenia metabolizmu, co jest zjawiskiem niepożądanym w przebiegu danej jednostki chorobowej.

Do zalecanych źródeł białka należy przede wszystkim to pełnowartościowe, czyli pochodzenia zwierzęcego jak chude mięso, ryby, owoce morza, jaja oraz kozi i owczy ser pod warunkiem, że pacjent dobrze je toleruje. Z roślinnych źródeł białka zaleca się suche nasiona roślin strączkowych. Przyspieszony metabolizm sprzyja również powstawaniu wolnych rodników, dlatego dieta powinna być bogata w antyoksydanty, do których należą między innymi witaminy A, C i E zawarte głównie w warzywach, owocach, orzechach oraz olejach roślinnych. Należy zadbać o odpowiednią podaż witaminy D3, ponieważ niektóre badania wskazują, że osoby chore na Graves-Basedowa wykazują niższe jej stężenia we krwi lub są bardziej narażone na niedobory. Dieta powinna zawierać produkty bogate w witaminy z grupy B, które wykazują dobroczynny wpływ na działanie układu nerwowego, a więc zmniejszają uczucie rozdrażnienia u chorych. Wśród składników mineralnych istotnych w chorobie Graves-Basedowa należy wymienić wapń, selen oraz cynk.

Chorzy są bardziej narażeni na osteoporozę z powodu zaburzeń gospodarki wapniowej, więc powinni spożywać produkty bogate w wapń do których należą migdały, orzechy laskowe, mak, zielonolistne warzywa, sardynki, szprotki oraz oczywiście produkty mleczne, o ile nie występuje na nie nietolerancja. Ważnym składnikiem jest również selen, który podobnie jak wcześniej wymienione witaminy należy do antyoksydantów. Niektóre badania wykazały, że jednoczesne podawanie chorym na nadczynność tarczycy leków tyreostatycznych i antyoksydantów wspomagało prawidłowe funkcjonowanie tarczycy poprzez spadek fT4 i fT3 oraz wzrost TSH. U pacjentów z chorobą Graves-Basedowa zauważa się niższe stężenia selenu w osoczu w porównaniu do osób zdrowych, dlatego należy zadbać o jego odpowiednią podaż z diety. Selen znajduje się głównie w mięsie, rybach oraz podrobach.

Dieta powinna zawierać również dobrej jakości tłuszcze, bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, jak oliwa z oliwek, olej lniany oraz tłuste ryby morskie, które wykazują działanie przeciwzapalne. Nie należy jednak spożywać zbyt dużej ilości ryb, gdyż są źródłem jodu, którego nadmiar może nasilać objawy w chorobie Graves-Basedowa. Z tego względu należy także zachować umiar w spożyciu alg morskich, owoców morza oraz wszelkich suplementów diety zawierających jod w składzie. Z diety należy wykluczyć produkty wysokoprzetworzone, zawierające zagęstniki, słodziki, barwniki i substancje konserwujące oraz produkty zwiększające stany zapalne w organizmie jak syrop glukozo-fruktozowy, kwasy tłuszczowe typu trans oraz nadmiar kwasów tłuszczowych omega-6.

Dodatkowo z diety należy wykluczyć stymulanty do których  należą kofeina, efedryna i guarana. Ich źródłem jest między innymi kawa, herbata oraz napoje energetyzujące. Spożywanie tych napojów nasila objawy występujące w chorobie Graves-Basedowa jak kołatanie serca, problemy z zasypianiem oraz ogólne pobudzenie. Kwestią wartą rozważenia jest również wykluczenie pszenicy z diety, ponieważ niektóre prace naukowe wykazują, że osoby cierpiące na choroby tarczycy o podłożu autoimmunologicznym są bardziej narażone na współwystępowanie celiakii. U chorych ze zdiagnozowaną celiakią należy bezwzględnie zastosować dietę z całkowitą eliminacją glutenu. W przypadku występowania biegunek należy ograniczyć podaż błonnika pokarmowego oraz zadbać o odpowiednią podaż płynów, by uniknąć odwodnienia.

Podsumowując, odpowiednia dieta może wspomagać prawidłowe funkcjonowanie tarczycy oraz zmniejszać współwystępujący stan zapalny, jednak nie istnieje jedno, uniwersalne podejście żywieniowe, które jest odpowiednie dla każdego chorego. Z tego względu najważniejsze jest indywidualne podejście do pacjenta uwzględniające jego całościowy obraz kliniczny.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Joshi AS, Varthakavi PK, Bhagwat NM, et al. BMJ Case Rep Published online: [27.01.20], doi:10.1136/bcr-2013- 201386; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4209395/pdf/bcr-2013-201386.pdf]
2. Ihnatowicz P., Ptak E., Rozszyfruj swoją krew. Praktyczny poradnik dla każdego, Wyd. 2, POZKAL, Bydgoszcz, 2018, s. 308-321
3. Kryczyk J., Zagrodzki P., Selen w chorobie Graves-Basedowa, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej (online), 2013; 67, s. 493-495
4. Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (4), s. 301-302
5. Szczepańska E. i in., Trudności w leczeniu choroby Graves-Basedowa, Postępy Nauk Medycznych, 2017; XXX (12), s. 683-684
6. Kalicka A., Diagnostyka choroby Gravesa i Basedowa – badania laboratoryjne oraz możliwe trudności interpretacyjne, Journal of Laboratory Diagnostics, 2019; 55 (2), s. 121-122
7. Sharma BR i in., Celiac autoimmunity in autoimmune thyroid disease is highly prevalent with a questionable impact, Indian J Endocrinol Metab, 2016; 20 (1), s. 5-7 [/bg_collapse]