NAC – co to jest i jakie ma właściwości? 

W świecie suplementów diety i medycyny istnieje wiele składników, które zdobywają wybitną popularność dzięki swoim potencjalnym właściwościom zdrowotnym. Jednym z tych składników, który od dziesiątek lat ma ogromne znaczenie, jest NAC, czyli N-acetylocysteina. Ale czym dokładnie jest NAC i dlaczego budzi takie zainteresowanie wśród entuzjastów zdrowego stylu życia? W tym artykule przyjrzymy się bliżej tej substancji i jej kluczowym właściwościom.

Co to jest NAC?

NAC to skrót od N-Acetylocysteina. Jest to zatem aminokwas L-cysteina w acetylowanej postaci. W wątrobie jest jednak deacetylowana. Jest stosowana jako suplement diety, lek mukolityczny oraz jako antidotum w przypadku zatruć paracetamolem (i nie tylko). Jedną z jej kluczowych cech jest fakt, że to efektywny prekursor glutationu, czyli naszego głównego endogennego przeciwutleniacza.

Jako lek NAC jest stosowany w medycynie już od lat 60. i znajduje się na liście podstawowych leków sporządzonej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako antidotum na zatrucia. Pierwotnie opatentowany został w 1960 r., a jego zastosowanie w medycynie po raz pierwszy opisano w 1967 r. Z biegiem lat odkrywano coraz to nowsze zastosowania N-acetylocysteiny, a lista jej znanych właściwości jest obecnie pokaźna.

NAC używany jest nie tylko w medycynie. Jest popularnym składnikiem suplementów diety, a czasem i kosmetyków. Rozległe właściwości NAC sprawiają, że jest to preparat chętnie stosowany w ramach ogólnej profilaktyki zdrowotnej.

Śmiało można stwierdzić, że NAC (podobnie jak wiele przeciwutleniaczy) odniósł duży sukces na rynku farmaceutycznym, suplementów diety i nutraceutyków. Tylko w 2016 r. w Europie zużyto około 3908,2 ton, w USA około 3005,4 ton, a w Indiach około 1392,3 tony N-acetylocysteiny.

Właściwości NAC

U podstaw działania NAC są jego właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Zawarta w jego strukturze grupa sulfhydrylowa (–SH) bezpośrednio wychwytuje reaktywne formy tlenu (ROS). Efekt przeciwzapalny pojawia się dzięki modulowaniu syntezy cytokin, ponieważ NAC hamuje czynnik jądrowy NF-κB. Niżej opiszemy bardziej praktyczne aspekty działania NAC, skupiając się na jego najważniejszych właściwościach.

Wpływ na wątrobę

NAC korzystnie wpływa na stan wątroby w obliczu różnych przypadłości:

• może zapobiegać ostrej niewydolności wątroby po zatruciu paracetamolem;
• zmniejsza ryzyko ostrej niewydolności wątroby również w przypadkach innych zatruć;
• ogranicza ryzyko niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

Korzyści wynikają między innymi z działania przeciwzapalnego, przeciwutleniającego i rozszerzającego naczynia. Szczególne znaczenie ma podnoszenie glutationu w komórkach wątroby, co umożliwia łatwiejszą detoksyfikację organizmu.

Wpływ na układ oddechowy

NAC jest często używany jako mukolityk. W literaturze jest dobrze udokumentowane stosowanie NAC w przypadkach mukowiscydozy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, jednak często NAC stosuje się także przy zwykłych przeziębieniach, by rozrzedzić wydzielinę i złagodzić kaszel.

W medycynie dla łagodzenia dolegliwości układu oddechowego NAC jest stosowany nawet wziewnie w formie inhalacji. Niestety zauważano, że zwiększa się wtedy ryzyko skutków ubocznych w stosunku do doustnej formy NAC.

Wpływ na układ odpornościowy

NAC ma potencjał do zmniejszania ryzyka infekcji, a wynika to m.in. z możliwości zwiększania glutationu w leukocytach.

W celu określenia wpływu długotrwałego leczenia grypy przeprowadzono badanie z podwójnie ślepą próbą, w którym 262 pacjentom podawano dziennie 600 mg NAC lub placebo przez 6 miesięcy (zimą). Badanie to wykazało, że jedynie u 25% pacjentów zakażonych wirusem w grupie NAC wystąpiły objawy w porównaniu z 79% pacjentów w grupie placebo. W grupie NAC zaobserwowano znaczące zmniejszenie częstości epizodów grypopodobnych, ich nasilenia i czasu przebywania w łóżku, a także wyraźną redukcję zarówno objawów miejscowych, jak i ogólnoustrojowych. Replikacja wirusów sezonowej grypy ludzkiej A jest hamowana przez NAC wraz z hamowaniem indukowanych przez wirusa odpowiedzi prozapalnych.

Dawkowanie suplementów NAC

W badaniach klinicznych najczęściej używane dawki, które dawały dobrą skuteczność, to 1200 lub 2400 mg NAC podzielone na 2, lub 4 porcje w ciągu dnia. W zależności od badania zdarza się stosowanie dawek niższych (np. 600 mg dziennie) lub wyższych (np. 3000 lub 4800 mg dziennie). Niskie dawki, takie jak 600 mg dziennie stosowane są zazwyczaj przy dłuższych kuracjach, na przykład w ramach wspomagania walki z przewlekłymi chorobami lub ogólnej profilaktyki zdrowotnej. Wyższe dawki są częściej stosowane krótkoterminowo i ukierunkowane na określony efekt.

Dzielenie dziennej dawki na kilka mniejszych porcji w równych odstępach w ciągu dnia jest bardzo korzystne, ponieważ okres półtrwania NAC wynosi około 6 godzin. Najstabilniejsze stężenie NAC można uzyskać, stosując 4 porcje dziennie co 6 godzin i taki protokół bywa stosowany w badaniach przy większych dawkach (2400 mg i więcej).

Czy istnieją naturalne źródła NAC?

Chociaż L-cysteina występuje naturalnie w białkach wielu roślin i zwierząt, sama N-acetylocysteina w swojej specyficznej formie nie jest powszechnie spotykana w naturze. Surowiec używany do produkcji suplementów z NAC jest syntetyzowany w laboratoriach. Do tej pory nie zidentyfikowano konkretnych źródeł żywności, które dostarczałyby NAC obfitych ilości w naturalnej formie. Jednym z nielicznych, jednak nadal skromnych źródeł NAC jest cebula (Allium cepa), która zawiera około 45 mg NAC na kilogram. Śladowe ilości mogą występować też w innych warzywach i niektórych owocach.

Podsumowanie

Suplement NAC to bardzo uniwersalne narzędzie do wspierania zdrowia. Wpływa głównie na układ oddechowy, odpornościowy i na wątrobę, jednak jego właściwości wchodzą również w obszary neuroprotekcji, wspomagania płodności, spowalniania starzenia i wielu innych aspektów zdrowia. Przy stosowaniu doustnym ma bardzo dobry profil bezpieczeństwa.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

Šalamon Š, Kramar B, Marolt TP, Poljšak B, Milisav I. Medical and Dietary Uses of N-Acetylcysteine. Antioxidants (Basel). 2019;8(5):111. Published 2019 Apr 28. doi:10.3390/antiox8050111 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6562654)

Schwalfenberg GK. N-Acetylcysteine: A Review of Clinical Usefulness (an Old Drug with New Tricks). J Nutr Metab. 2021;2021:9949453. Published 2021 Jun 9. doi:10.1155/2021/9949453 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8211525)
[/bg_collapse]