Konsumpcja kofeiny a stężenie kortyzolu 

Nie ulega żadnej wątpliwości, że kawa jest jednym z najczęściej spożywanych napojów na całym świecie, jak również stanowi główne źródło kofeiny dla większości populacji [1]. Pomimo, iż kawa jest przede wszystkim kojarzona z zawartością kofeiny to jednak jest to złożona mieszanina ponad 1000 różnych bioaktywnych związków, które wykazują szerokie spektrum właściwości biologicznych w organizmie człowieka, w tym działanie antyoksydacyjne, antyzapalne, antynowotworowe, ergogeniczne, przeciwzmęczeniowe czy przeciwfibrotyczne (chroniące przed włóknieniem tkanek) [2].

W licznych badaniach dowiedziono, że regularne spożywanie kawy wiąże się z szeregiem korzyści zdrowotnych, w tym ze zmniejszonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, mniejszą częstością występowania cukrzycy typu 2 oraz zmniejszoną śmiertelnością z powodu chorób zapalnych, sercowo-naczyniowych, a także zgonu z jakiejkolwiek przyczyny [2, 3]. Wiele badań epidemiologicznych wykazało również związek między wyższym spożyciem kawy a lepszymi wynikami testów poznawczych, a także odwrotną zależność między konsumpcją kawy a ryzykiem rozwoju demencji starczej oraz choroby Alzheimera.

Popularność kawy i innych napojów zawierających kofeinę, takich jak herbata, kakao czy yerba mate wynika z jednej strony z atrakcyjnego smaku i aromatu, a z drugiej strony z ich wpływu na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, w tym zwłaszcza zdolności do blokowania receptorów adenozynowych i zwiększania uwalniania endorfin, adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy oraz serotoniny [4]. Ponadto wykazano, iż kofeina przyjmowana w dawkach pokarmowych przyczynia się do zwiększenia stężenia zarówno hormonu adenokortykotropowego (ACTH), jak i kortyzolu u ludzi w spoczynku, a także u tych poddanych obciążeniu psychicznemu.

• ALINESS Rhodiola Rosea 500mg 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• MZ-STORE Tyrosine 120 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• BEST LAB NeuroBest Pro 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Kortyzol jest hormonem steroidowym, który wydzielany jest przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy według rytmu dobowego z najwyższym stężeniem w godzinach porannych około czasu przebudzenia i najniższym obserwowanym we wczesnych fazach snu [4]. Wspomniany dobowy rytm wydzielania kortyzolu jest ważny dla utrzymania optymalnego funkcjonowania organizmu człowieka, bowiem przyczynia się między innymi do regulacji bilansu energetycznego oraz konsolidacji pamięci podczas snu.

W 4-tygodniowym badaniu skrzyżowanym przeprowadzonym metodą podwójnie ślepej próby z udziałem 96 zdrowych dorosłych zauważono, że codzienna konsumpcja kofeiny powoduje częściową, lecz nie całkowitą tolerancję wyraźnego wpływu kofeiny na wydzielanie kortyzolu [4]. Odnotowano, iż odpowiedź kortyzolu na kofeinę była zmniejszona, natomiast nie całkowicie wyeliminowana u zdrowych młodych mężczyzn i kobiet, którzy codziennie spożywali kofeinę. Reakcja osi podwzgórze – przysadka – nadnercza (HPA) była szczególnie widoczna u osób spożywających codziennie w domu umiarkowane dawki kofeiny wynoszące 300 mg na dobę, natomiast została skutecznie zmniejszona u osób spożywających większe dawki.

W jeszcze innym randomizowanym, kontrolowanym badaniu klinicznym z udziałem 96 zdrowych dorosłych osób wykazano, iż kofeina przyczyniła się do zwiększenia poziomu kortyzolu u badanych w połączeniu ze stresem psychicznym i podejmowanym wysiłkiem fizycznym, co sugeruje jej interakcję z głównymi mechanizmami działania organizmu w odpowiedzi na stres psychiczny oraz procesami metabolicznymi zachodzącymi podczas wykonywanych ćwiczeń fizycznych [5]. W niniejszym badaniu zaobserwowano, że kofeina przyjmowana przed wysiłkiem fizycznym podwyższała stężenie kortyzolu zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet na skutek stymulacji funkcjonowania centralnego układu nerwowego, lecz także możliwych interakcji z obwodowymi mechanizmami regulującymi aktywność osi HPA, zwłaszcza u kobiet. Warto również zaznaczyć, że wyniki innych badań z udziałem osób aktywnych fizycznie regularnie wykonujących trening siłowy wykazały spójnie, że wysokie dawki przyjmowanej kofeiny (np. 6 mg na kg całkowitej masy ciała czy 800 mg) na około godzinę przed rozpoczęciem jednostki treningowej powodują znaczący wzrost stężenia kortyzolu w surowicy krwi i ślinie [6, 7].

Konkludując, w świetle aktualnych dowodów naukowych regularne przyjmowanie kofeiny w postaci kawy, innych napojów będących jej bogatym źródłem, bądź suplementów diety może przyczyniać się do wzrostu stężenia kortyzolu we krwi i ślinie oraz zwiększenia ogólnej aktywności osi HPA. Co ważne, efekt ten w dużym stopniu będzie zależał od wielu czynników, takich jak m.in.: dawka, postać, pora spożycia, płeć, temperament, obciążenie psychiczne, ogólny styl życia oraz czas trwania, charakter i intensywność podejmowanego wysiłku fizycznego [4, 8].

Sprawdź też: Kofeina od A do Z

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]  

1. Cornelis M.C.: The Impact of Caffeine and Coffee on Human Health. Nutrients. 2019 Feb 16;11(2). pii: E416. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6413001/
2. Poole R., Kennedy O.J., Roderick P., Fallowfield J.A., Hayes P.C., Parkes J.: Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ. 2017 Nov 22;359:j5024. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5696634/
3. Haskell-Ramsay C.F., Jackson P.A., Forster J.S., Dodd F.L., Bowerbank S.L., Kennedy D.O.: The Acute Effects of Caffeinated Black Coffee on Cognition and Mood in Healthy Young and Older Adults. Nutrients. 2018 Sep 30;10(10). pii: E1386. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6213082/
4. Lovallo W.R., Whitsett T.L., al'Absi M., Sung B.H., Vincent A.S., Wilson M.F.: Caffeine stimulation of cortisol secretion across the waking hours in relation to caffeine intake levels. Psychosom Med. 2005 Sep-Oct;67(5):734-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2257922/
5. Lovallo W.R., Farag N.H., Vincent A.S., Thomas T.L., Wilson M.F.: Cortisol responses to mental stress, exercise, and meals following caffeine intake in men and women. Pharmacol Biochem Behav. 2006 Mar;83(3):441-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2249754/
6. Beaven C.M., Hopkins W.G., Hansen K.T., Wood M.R., Cronin J.B., Lowe T.E.: Dose effect of caffeine on testosterone and cortisol responses to resistance exercise. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2008 Apr;18(2):131-41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18458357
7. Wu B.H.: Dose effects of caffeine ingestion on acute hormonal responses to resistance exercise. J Sports Med Phys Fitness. 2015 Oct;55(10):1242-51.
8. Bennett J.M., Rodrigues I.M., Klein L.C.: Effects of caffeine and stress on biomarkers of cardiovascular disease in healthy men and women with a family history of hypertension. Stress Health. 2013 Dec;29(5):401-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23504818 [/bg_collapse]