Interakcje leków i suplementów 

O interakcjach leków i suplementów mówimy wówczas, gdy działanie jednego preparatu ulega zmianie pod wpływem działania innego leku, suplementu lub żywności. Zażycie jednocześnie kilku leków lub suplementów może doprowadzić do zmiany efektu działania niektórych z nich. Oddziaływanie to może w różny sposób wpłynąć na działanie leku- wzmocnić je, osłabić lub całkowicie zmienić.

Takie interakcje są często niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia pacjentów. Interakcje mogą występować pomiędzy dwoma lub więcej przyjmowanymi preparatami, które wchodzą ze sobą w reakcje lub pomiędzy lekami a jedzeniem i napojami. Czasami istniejąca choroba może sprawić, że wybrane preparaty mogą stać się szkodliwe.

Możemy wyróżnić antagonizm i synergizm działania preparatów. Synergizm to zjawisko polegające na wzajemnym wzmacnianiu działania przez dwa lub więcej ksenobiotyki lub leki i żywność, podane jednocześnie lub w niewielkim odstępie czasu. Przykładem synergizmu między lekami stosowanymi w chorobach metabolicznych i żywnością jest zażywanie leków powodujących wzrost stężenia potasu we krwi razem z pokarmami bogatymi w potas takimi jak lukrecja, banany, zielone liściaste warzywa, pomarańcze czy pomidory.

Antagonizm jest to przeciwstawne działanie spożytych jednocześnie ksenobiotyków. Zjawisko to może zachodzić także pomiędzy lekami a składnikami żywności. Przykładem antagonizmu dotyczącego leków stosowanych w chorobach metabolicznych i żywności jest zażywanie leków eliminujących potas z organizmu z pokarmami bogatymi w ten pierwiastek (banany, zielone liściaste warzywa, pomarańcze, pomidory, orzechy, dynia, rodzynki, buraki, nasiona roślin strączkowych).

Interakcje pomiędzy lekami i suplementami a żywnością mogą zachodzić już na etapie wchłaniania. Podanie preparatu na czczo umożliwia szybki wzrost jego stężenia we krwi. Spożycie posiłku opóźnia ten proces, przedłużając wchłanianie substancji czynnej preparatu z przewodu pokarmowego i opóźnienia bądź zmniejszenia jego stężenia we krwi.

Dodatkowo składniki pożywienia mogą tworzyć z lekami czy suplementami związki niemożliwe do wchłonięcia przez organizm. Za opóźnienie wchłaniania leku z przewodu pokarmowego odpowiadają głównie pokarmy wysokowęglowodanowe.

Istnieją również preparaty, których spożycie z posiłkiem jest wskazane bądź nawet konieczne. Żywność może przyspieszać wchłanianie niektórych leków. Dotyczy to zwłaszcza leków dobrze rozpuszczalnych w tłuszczach zażytych godzinę przed, w trakcie lub dwie godziny po posiłku bogatotłuszczowym. Pokarm może także działać osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego i chronić śluzówkę przed szkodliwym działaniem niektórych leków.

Niezwykle ważny na drodze interakcji lek–żywność na etapie wchłaniania jest płyn, którym dany preparat zostaje popity. Zaleca się, aby była to szklanka (250 ml) wody. Woda umożliwia rozpuszczenie preparatu, zwiększając jego wchłanianie oraz rozcieńcza soki trawienne, zmniejszając ich negatywny wpływ na lek. Szczególnie niekorzystne jest popijanie leków herbatą, która pod wpływem zawartych w niej garbników adsorbuje wiele substancji czynnych. Nie wskazane jest popijanie leków i suplementów także mlekiem, którego białka mogą łączyć się z substancją czynną preparatu.

Stosowanie niektórych preparatów może prowadzić do wystąpienia pewnych niedoborów. Przykładem jest kolestypol stosowany w leczeniu dyslipidemii, który zmniejsza wchłanianie folianów. Ponadto leki zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi pogarszają wchłanianie witamin A, D i K oraz kwasu foliowego, witaminy B12, żelaza, wapnia i cynku.

Niewskazane jest także łączenie suplementów i leków z alkoholem, który podobnie jak one metabolizowany jest przez cytochrom P-450. Alkohol wpływa między innymi na szybkość metabolizowania leków. Jednorazowe spożycie etanolu wraz ze spożyciem leku czy suplementu doprowadza do konkurencji pomiędzy tymi substancjami o enzymy i w konsekwencji metabolizm preparatów zostaje zahamowany. Z kolei przewlekłe nadużywanie alkoholu prowadzi do pobudzenia układu enzymatycznego przyspieszając metabolizm i eliminację substancji czynnych preparatów z organizmu. Interakcje te mogą być groźne dla zdrowia, jak i życia pacjentów. Przykładem może być zażycie statyn w krótkim czasie przed lub po wypiciu etanolu, które grozi poważnym uszkodzeniem wątroby.

Ilość leków i suplementów stosowanych przez społeczeństwo z roku na rok wzrasta. Wciąż powstają nowe substancje lecznicze, leki złożone lub nowe postacie farmaceutyczne istniejących już leków, czy suplementów diety. Niestety według danych Światowej Organizacji Zdrowia aż 50% pacjentów używa leki niezgodnie z zaleceniami, a nawet 5% przypadków hospitalizacji jest skutkiem poważnych interakcji między lekami. Z tego względu coraz bardziej istotna staje się kwestia edukacji społeczeństwa na temat właściwego zażywania leków i suplementów.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Sobotta Ł., Suliburska J.M., Mielcarek J. Interakcja lek-żywność. Bromat. Chem. Toksykol. 2011; XLIV (1): 95–103.
2. Jarosz M., Dzieniszewski J. Interakcje leki a żywność — ważny problem kliniczny. Służba Zdrowia 2000; 78–79: . php?numer_wydania=2971&art=1; 30.07.2019.
3. Kostowski W. Właściwości leków i rodzaje reakcji organizmu na ich działanie. W: Kostowski W., Herman Z.S. Farmakologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008: 8
4. United States Food and Drug Administration. Interakcje lek-żywność. http://leki-informacje. pl/45,interakcje_lek_zywnosc.html; 30.07.2019.
5. Cielecka E. Interakcje leków ze składnikami żywności. http://laboratoria.net/pl/artykul/13055.html; 30.07.2019.
6. Skrypnik D., Skrypnik K., Suliburska J., Bogdański P., Musialik D.: Interakcje leków z żywnością w chorobach metabolicznych. Forum Zab. Metab. 2013, tom 4, nr 4, 192–198 [/bg_collapse]