Herbaty i ich wpływ na wchłanianie żelaza z posiłków – prawda czy mit? 

Pewnego rodzaju zwyczajem pośród społeczeństwa jest picie herbat do posiłków lub też na krótko po konsumpcji dań. Herbaty zawierają w sobie garbniki – taniny, które rzutują na wchłanianie składników pokarmowych, np. żelazo. Jak taniny wpływają na absorpcję elementów pokarmowych oraz kiedy około posiłkowe wypijanie herbat jest wskazane, a kiedy nie – o tym w poniższym tekście.

Taniny są pochodnymi fenoli, naturalnie wytwarzanymi przez rośliny. Dzielimy je głównie na 2 typy: łatwo hydrolizujące (łatwo ulegające rozpadowi) oraz skondensowane (te ulegają rozpadowi jedynie gdy użyty zostanie silny kwas).

Taniny nadają cierpki smak, charakterystyczny dla herbat liściastych. W roślinach pełnią funkcję odstraszającą roślinożerne zwierzęta. W żywieniu, w niskich koncentracjach pełnią rolę antyoksydantów, ale w wyższych stężeniach zaliczają się do substancji antyodżywczych, gdyż utrudniają absorpcję niektórych związków pokarmowych [1].

Poza herbatami liściastymi, taniny w znaczącej koncentracji znajdziemy w:

- czerwonym winie,

- skórkach owoców (np. jabłek),

- jagodach,

- winogronie,

- kakao,

- piwie,

- sorgo,

- jęczmieniu,

- strączkach, jak ciecierzyca, czerwona fasola,

- orzechach, jak nerkowce, orzechy włoskie, pekan, ziemne,

- rabarbarze [2].

W dalszym tekście, skupimy się na taninach w herbatach, takich jak czarna, biała, zielona, czerwona. W zależności od rodzaju (koloru) herbaty zawierają inne stężenie tanin. I tak najwięcej będzie jej miała herbata czarna. Jej koncentracja zależy między innymi od stopnia utlenienia herbaty, gdzie czarna herbata jest poddana całkowicie fermentacji, herbata oolong jest częściowo utleniona, a w produkcji zielonej herbaty fermentacja nie jest w ogóle wykorzystywana.

• SWANSON Iron Citrate 25mg 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• OLIMP Chela-Ferr Bio-Complex 30 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• DWATRO FeroFerLip 30 sasz.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Przy spożyciu niskich ilości tanin, możemy oczekiwać takich benefitów, jak działanie antyoksydacyjne, przeciwkancerogenne, przeciwmutagenne, mikrobobójcze (bakterie, drożdżaki, wirusy). Niestety zalety te mogą zostać przyćmione negatywnymi skutkami tanin, wynikającymi z ich wysokiej koncentracji, jak wytrącanie białek, hamowanie enzymów trawiennych i zahamowanie wykorzystania spożytych witamin oraz minerałów [3]. Niektóre badania wskazują również spadek zużycia energii i mniejszej ilości strawionych białek w wyniku wysokiego spożycia tanin [4], gdzie słowo „wysokie” jest tu wielce znaczące [5]. Taniny w tym wypadku hamują konwersję spożytych składników odżywczych to aktywnych metabolitów.

W analizie pod kątem zawartości tanin na herbacie czarnej, oolong i zielonej, to czarna odznaczała się najwyższą procentową zawartością, sięgającą średnio wartości 13,36%, gdzie herbata zielona miała wynik 2,65%, a oolong 8,66% [1].

Czy rzeczywiście spożycie tanin z herbat może utrudnić wykorzystanie składników odżywczych, a jeśli tak, to jakiej ilości?

Anemia wywołana niedoborem żelaza (ang: Iron-Deficiency Anemia (IDA)) jest dość powszechnie spotykana w społeczeństwie i szacuje się, że dotyka ona koło miliarda osób na całym świecie. IDA powiązana jest z zaburzonym rozwojem, spadkiem kognicji, obniżoną produktywnością [6], a w przypadku kobiet w ciąży może powodować rodzenie wcześniaków oraz zwiększa stopień umieralności okołoporodowej dziecka i matki [7].

W badaniu [8] na nieanemicznych kobietach, przy administracji tanin jednorazowo do posiłku w postaci 200 ml czarnej herbaty (Średnio jedna porcja czarnej herbaty dostarcza 25-80 mg tanin) zauważono że taniny powodują spadek ilości zaabsorbowanego żelaza. Istotnym jest, że takiego wpływu nie zauważono, gdy taniny były administrowane w odpowiednim odstępie czasowym od posiłku.

Co ciekawe, jeśli posiłek jest obfity w aminokwas L-prolinę, wtedy negatywny wpływ na absorpcję żelaza zostaje zniesiony, jak zaobserwowano w badaniu, w którym wykorzystano białka mleka [9].

Badania sprawdzające długotrwały wpływ spożycia tanin na gospodarkę żelaza nie wykazały wpływu ich podaży na ogólną gospodarkę żelaza [10, 11]. Mierzono takie parametry jak profil czerwonych krwinek, TIBC, ferrytynę i ogólne stężenie żelaza we krwi. W badaniach tych podaż tanin zaczynała się od 36 mg na dzień.

Oznacza to, że jednorazowo podaż tanin do posiłku faktycznie wpływa negatywnie na przyswajalność żelaza, ale przy częstym spożyciu w organizmie dochodzi do autoregulacji, jako procesu adaptacyjnego, która nasila absorpcję [12]. Jest to poparte badaniami, w których zauważono iż diety bogatoodżywcze były skorelowany z niższą efektywnością absorpcyjną, gdzie diety niskoodżywcze efektywność tą zwiększały [13, 14].

Eksperymenty trwające ok 4 tygodni [15, 16] nie wykazały negatywnego wpływu na gospodarkę żelaza przy stałej podaży tanin, co pozwala określić czas adaptacji organizmu do czynników utrudniających wchłanianie.

Warto wspomnieć, że mechanizm hamowania przyswajalności pierwiastków przez herbaty może być korzystny w niektórych przypadkach, jak przy spożyciu metali toksycznych, jak rtęć zawarta w niektórych rybach (np. w łososiu). W tym wypadku [17], czarna i zielona herbata skutecznie zmniejszają absorpcję rtęci, chroniąc tym samym przed jej toksycznym działaniem.

Podsumowując, częste wypijanie herbat liściastych do posiłków w skali czasu nie zaburza gospodarki żelaza [10, 11, 15, 16], jednakże z uwagi na negatywny wpływ tanin na strawność białek [4], warto spożywać je w odpowiednim odstępie czasowym od posiłku.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Jyotismita Khasnabis, Chandan Rai and Arindam Roy. Determination of tannin content by titrimetric method from different types of tea. Journal of Chemical and Pharmaceutical Research, 2015, 7(6):238-241
2. http://www.acfchefs.org/download/documents/ccf/nutrition/2012/201208_lingering_tannins.pdf
3. Chung KT, Wong TY, Wei CI, Huang YW, Lin Y. Tannins and human health: a review. Crit Rev Food Sci Nutr. 1998 Aug;38(6):421-64.
4. BI Giner–Charved. Condensed Tannins in Tropical Forages, Ph.D. Thesis, Cornell Univ., Ithaca, New York, Harold, 1996.
5. Y Ushir; A Luha; S Abhang; K Vadalia, International Journal of Pharmacy & Life Sciences, 2011, 2(3), 599- 600.
6. Murray-Kolb LE. Iron and brain functions. Curr Opin Clin Nutr Metab Care2013;16:703–7
7. Di Renzo GC, Spano F, Giardina I, Brillo E, Clerici G, Roura LC. Iron deficiency anemia in pregnancy. Womens Health (Lond)2015;11:891–900
8. Thankachan P, Walczyk T, Muthayya S, Kurpad AV, Hurrell RF. Iron absorption in young Indian women: the interaction of iron status with the influence of tea and ascorbic acid. Am J Clin Nutr2008;87:881–6.
9. Disler PB, Lynch SR, Charlton RW, Torrance JD, Bothwell TH, Walker RB, Mayet F. The effect of tea on iron absorption. Gut1975;16:193–200.
10. Chiplonkar SA, Agte VV. Statistical model for predicting non-heme iron bioavailability from vegetarian meals. Int J Food Sci Nutr2006;57:434–50.
11. Mennen L, Hirvonen T, Arnault N, Bertrais S, Galan P, Hercberg S. Consumption of black, green and herbal tea and iron status in French adults. Eur J Clin Nutr2007;61:1174–9.
12. Armah SM, Boy E, Chen D, Candal P, Reddy MB. Regular consumption of a high-phytate diet reduces the inhibitory effect of phytate on nonheme-iron absorption in women with suboptimal iron stores. J Nutr2015;145:1735–9.
13. Hunt JR, Roughead ZK. Adaptation of iron absorption in men consuming diets with high or low iron bioavailability. Am J Clin Nutr2000;71:94–102
14. Hunt JR. High-, but not low- bioavailability diets enable substantial control of women's iron absorption in relation to body iron stores, with minimal adaptation within several weeks. Am J Clin Nutr2003;78:1168–77
15. Schlesier K, Kühn B, Kiehntopf M, Winnefeld K, Roskos M, Bitsch R, Böhm V. Comparative evaluation of green and black tea consumption on the iron status of omnivorous and vegetarian people. Food Res Int2012;46:522–7.
16. Agte V, Jahagirdar M, Chiplonkar S. GLV supplements increased plasma β-carotene, vitamin C, zinc and hemoglobin in young healthy adults. Eur J Nutr2006;45:29–36.
17. Soon-MiShim, Mario G.Ferruzzi, Young-CheulKim, Elsa M.Janle, Charles R.Santerre. Impact of phytochemical-rich foods on bioaccessibility of mercury from fish. Food Chemistry Volume 112, Issue 1, 1 January 2009, Pages 46-50 [/bg_collapse]