Efektywność praktyk relaksacyjnych oraz diety ubogiej w FODMAP w zespole jelita nadwrażliwego – część I 

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) jest niewątpliwie jednym z najczęściej diagnozowanych obecnie schorzeń żołądkowo-jelitowych. Uważa się, że IBS dotyka od 7 do 15 % populacji ogólnej na świecie. To przewlekłe i nawracające zaburzenie czynnościowe jelit obejmuje rozmaite symptomy, takie jak chociażby ból brzucha lub uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej oraz zmiany konsystencji, bądź częstości oddawania stolca, bez współwystępującej przyczyny biochemicznej czy organicznej.

Diagnostyka choroby opiera się o IV kryteria rzymskie, które podają, że IBS może zostać rozpoznany w sytuacji, kiedy w ciągu ostatnich 3 miesięcy przez co najmniej 1 dzień w tygodniu obecny był ból brzucha związany z wypróżnianiem, ze zmianą konsystencji stolca oraz/lub zmianą częstości wypróżnień (wystarczą dwa z trzech wymienionych wyżej kryteriów, aby zdiagnozować zespół jelita nadwrażliwego).

Pomimo, że blisko 60 % pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego uważa, iż niektóre pokarmy wywołują u nich nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, to w praktyce ich całkowita eliminacja z codziennego menu osoby chorej, najczęściej przynosi jedynie nieznaczną poprawę. Jednak nadzwyczaj obiecującą opcją, wspomagającą leczenie IBS wydaje się być dieta z niską zawartością FODMAP (ang. Fermentable Oligosaccharides, Dissacharides, Monosaccharides and Polyols), która koncentruje się w głównej mierze na ograniczeniu podaży z żywnością, łatwo fermentujących, krótkołańcuchowych węglowodanów, w tym galakto- i fruktooligosacharydów (GOS i FOS), disacharydów (laktozy), monosacharydów (fruktozy) oraz polioli (np. sorbitolu, mannitolu, ksylitolu).

Taki sposób odżywiania przynosi chorym ulgę od symptomów żołądkowo-jelitowych wskutek redukcji ciśnienia osmotycznego w jelitach, obniżenia sekrecji płynów do ich światła oraz ograniczenia nadmiernej produkcji gazów. Dotychczas opublikowano przynajmniej kilkanaście rzetelnych randomizowanych badań klinicznych, których wyniki wskazują, że stosowanie diety ubogiej w FODMAP, przyczynia się do zmniejszenia objawów u ponad połowy pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego. Szczególnie wydaje się, że wspomniany sposób odżywiania pozwala znacząco złagodzić bóle brzucha, wzdęcia i biegunkę u osób chorych z IBS, niemniej jednak trzeba też zwrócić uwagę, iż jego długotrwałe przestrzeganie może być związane z obniżeniem liczby bifidobakterii w przewodzie pokarmowym wskutek ograniczenia konsumpcji frukto- i galaktooligosacharydów o właściwościach prebiotycznych, promujących ich wzrost.

Co więcej, warto podkreślić, że dieta o niskiej zawartości FODMAP może być również niezwykle pomocnym rozwiązaniem w celu złagodzenia symptomów ze strony przewodu pokarmowego wywoływanych przez wzmożony wysiłek fizyczny u sportowców, zwłaszcza zawodników dyscyplin wytrzymałościowych. W niedawno opisanym w fachowej literaturze studium przypadku, realizacja zaleceń diety o obniżonej podaży FODMAP, pozwoliła ukończyć biegaczce ze stwierdzonym IBS wieloetapowy ultramaraton na dużej wysokości przy jedynie łagodnych objawach ze strony układu pokarmowego. Identyczne rezultaty uzyskali także naukowcy, którzy dwa lata wcześniej badali wpływ interwencji żywieniowej opartej o redukcję FODMAP na dolegliwości żołądkowo-jelitowe wywołane długotrwałymi i intensywnymi ćwiczeniami, występujące u 31-letniego mężczyzny, przygotowującego się do zawodów Ironman Melbourne 2016.

Ze względu na to, iż stres psychologiczny wywołuje objawy IBS w wyniku zmian w funkcjonowaniu jelit z udziałem autonomicznego układu nerwowego, układu immunologicznego i osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej, wydaje się również być zasadne wprowadzenie regularnych technik relaksacyjnych jako elementu wspomagającego leczenie choroby. W drugiej części artykułu zostanie bliżej omówiony ten aspekt w oparciu między innymi o badania opublikowane na początku obecnego roku, w których porównywano efektywność diety ubogiej w FODMAP oraz praktykowania jogi u chorych z zespołem jelita nadwrażliwego.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]
1. Staudacher H.M., Whelan K.: The low FODMAP diet: recent advances in understanding its mechanisms and efficacy in IBS. Gut. 2017 Aug;66(8):1517-1527. doi:10.1136/gutjnl-2017-313750.
2. Altobelli E., Del Negro V., Angeletti P.M. i wsp.: Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients. 2017 Sep; 9(9): 940.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5622700/
3. Gaskell S.K., Costa R.J.S.: Applying a Low-FODMAP Dietary Intervention to a Female Ultra-Endurance Runner With Irritable Bowel Syndrome During a Multi-Stage Ultra-Marathon. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2018 May 14:1-19. doi: 10.1123/ijsnem.2017-0398.
4. Lis D., Ahuja K.D., Stellingwerff T. i wsp.: Case Study: Utilizing a Low FODMAP Diet to Combat Exercise-Induced Gastrointestinal Symptoms. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2016 Oct;26(5):481-487. doi: 10.1123/ijsnem.2015-0293.
5. Lis D.M., Stellingwerff T., Kitic C.M. i wsp.: Low FODMAP: A Preliminary Strategy to Reduce Gastrointestinal Distress in Athletes. Med Sci Sports Exerc. 2018 Jan;50(1):116-123. doi: 10.1249/MSS.0000000000001419.
6. Eriksson E.M., Andren K.I., Kurlberg G.K. i wsp.: Aspects of the non-pharmacological treatment of irritable bowel syndrome. World J Gastroenterol. 2015 Oct 28; 21(40): 11439–11449. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4616219/ [/bg_collapse]