Dietoterapia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego – część III 

W ostatniej części artykułu przedstawione zostaną kolejne wybrane kontrolowane i randomizowane interwencje dietetyczne, które przeprowadzono do chwili obecnej u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego oraz podsumowany zostanie na końcu cały aspekt żywieniowy w nieswoistych zapaleniach jelit.

Eliminacja mleka krowiego i jego przetworów

W trwającym 12 miesięcy, randomizowanym, kontrolowanym badaniu klinicznym, autorstwa Wright i wsp. wykazano, iż wskaźnik nawrotów colitis ulcerosa był wyższy u pacjentów w grupie kontrolnej w porównaniu do grupy będącej na diecie bezmlecznej (79,2 % vs. 61,5 %), choć nie osiągnął istotności statystycznej [1]. Ponadto, wskaźnik nawrotów choroby u pacjentów na diecie bezglutenowej i zarazem bezmlecznej wyniósł 70,4 %, co było porównywalne z wynikiem osiągniętym w pozostałych dwóch grupach. W innym randomizowanym, kontrolowanym badaniu klinicznym z udziałem 29 dzieci ze świeżo zdiagnozowanym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego zauważono, że wskaźnik odpowiedzi klinicznej 4 tygodnie po rozpoczęciu terapii indukcyjnej nie różnił się znacząco między grupą eliminującą w diecie białka mleka krowiego oraz grupą kontrolną (odpowiednio 92,8 % vs. 80,0 %) [2]. Co więcej, wskaźnik nawrotu choroby był porównywalny w obu grupach (53,8 % w grupie eliminującej białka mleka krowiego vs. 53,3 % w grupie kontrolnej). Na domiar tego, nie stwierdzono istotnych zmian w stężeniu CRP i OB w surowicy krwi oraz kalprotektyny w stolcu w obu grupach od rozpoczęcia badania, aż do ostatniej wizyty. Włoscy naukowcy z Uniwersytetu w Neapolu doszli tym samym do wniosku, że eliminacja białek mleka krowiego nie odgrywa żadnej roli w leczeniu colitis ulcerosa u nieuczulonych dzieci.

Racjonalna dieta

W sierpniu 2014 roku w czasopiśmie naukowym „European Journal of Gastroenterology & Hepatology” ukazały się wyniki prospektywnego, randomizowanego badania klinicznego, w którym wzięło udział 112 pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego [3]. Uczestnicy zostali losowo przydzieleni do interwencji dietetycznej i grupy kontrolnej. Pacjenci w grupie interwencyjnej otrzymali broszurę edukacyjną, która zawierała zalecenia dietetyczne, aby jeść mało i często (od 4 do 6 posiłków na dobę), pić odpowiednią ilość płynów, zmniejszać nadmierne spożycie tłuszczu, węglowodanów prostych oraz ograniczać podaż pokarmów bogatych w błonnik podczas zaostrzenia choroby. Ponadto, chorym w tej grupie zasugerowano również zwiększenie spożycia dobrej jakości białka podczas zaostrzenia choroby i wyeliminowanie produktów mlecznych, jeśli nie tolerują laktozy. Z kolei, pacjenci zrandomizowani do grupy kontrolnej otrzymali broszurę zawierającą ogólne zalecenia dotyczące zdrowego sposobu odżywiania (uwzględniające między innymi wybieranie produktów zbożowych pełnoziarnistych, dostarczających większej ilości błonnika oraz spożywanie dużej ilości warzyw i owoców) i poproszono ich o dalsze przestrzeganie dotychczasowej, rutynowej codziennej diety. Po 24 tygodniach trwania eksperymentu w grupie interwencyjnej nastąpiło znaczące obniżenie wartości prostego klinicznego wskaźnika aktywności wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (SCCAI) w porównaniu z grupą kontrolną. Nie odnotowano natomiast w obu grupach statystycznie istotnej zmiany wyników jakości życia przez cały okres trwania badania. Brytyjscy naukowcy dowiedli, że można osiągnąć poprawę stanu zdrowia u chorych z colitis ulcerosa niekoniecznie poprzez eliminację określonych pokarmów, lecz zindywidualizowane poradnictwo żywieniowe.

Podsumowanie

Na początku obecnego roku ukazała się praca przeglądowa fachowego piśmiennictwa Cochrane, uwzględniająca 18 randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych z całościowym udziałem 1878 uczestników, opublikowanych w latach 1965 – 2018 [4]. Interwencje żywieniowe obejmowały całkowite wykluczenie lub znaczne ograniczenie jednej lub więcej grup produktów żywnościowych. W dotychczas przeprowadzonych badaniach z udziałem chorych z nieswoistymi zapaleniami jelit oceniano m.in.: diety o niskiej zawartości rafinowanych węglowodanów, mikrocząstek (np. dwutlenku tytanu), wapnia, czerwonego mięsa, disacharydów, kwasów tłuszczowych nasyconych, ziaren zbóż oraz diety bezmleczne, bez karageniny czy dietę przeciwzapalną na bazie Alberty. Włączone do przeglądu badania analizowały różne wyniki, w tym indukcję remisji choroby, nawrót kliniczny, biomarkery stanu zapalnego, poprawę endoskopową, jakość życia związaną ze zdrowiem oraz potrzebę operacji. W wyniku przeglądu stwierdzono, że nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków na temat wpływu tych interwencji żywieniowych na aktywność nieswoistych zapaleń jelit, w tym colitis ulcerosa.

Ponadto, jak wykazano w badaniach diet eliminacyjnych, alergie oraz nietolerancje pokarmowe są indywidualne i nie wszyscy pacjenci skorzystają na wykluczeniu niektórych pokarmów lub grup produktów żywnościowych [5]. Podsumowując, przeprowadzono dotychczas niewiele dobrze zaprojektowanych, randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w celu zbadania rzeczywistej roli diety w utrzymaniu remisji u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Istnieje tym samym potrzeba przeprowadzenia kolejnych wysokiej jakości badań klinicznych w celu oceny skuteczności tych interwencji.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]        

1. Wright R., Truelove S.C.: A Controlled Therapeutic Trial of Various Diets in Ulcerative Colitis. Br Med J. 1965 Jul 17;2(5454):138-41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1845668/
2. Strisciuglio C., Giannetti E., Martinelli M., Sciorio E., Staiano A., Miele E.: Does cow's milk protein elimination diet have a role on induction and maintenance of remission in children with ulcerative colitis? Acta Paediatr. 2013 Jun;102(6):e273-8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23445275/
3. Kyaw M.H., Moshkovska T., Mayberry J.: A prospective, randomized, controlled, exploratory study of comprehensive dietary advice in ulcerative colitis: impact on disease activity and quality of life. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2014 Aug;26(8):910-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24942954/
4. Limketkai B.N., Iheozor-Ejiofor Z., Gjuladin-Hellon T., Parian A., Matarese L.E., Bracewell K., et al.: Dietary interventions for induction and maintenance of remission in inflammatory bowel disease. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Feb 8;2:CD012839. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD012839.pub2/full
5. Keshteli A.H., Madsen K.L., Dieleman L.A.: Diet in the Pathogenesis and Management of Ulcerative Colitis; A Review of Randomized Controlled Dietary Interventions. Nutrients. 2019 Jun 30;11(7). pii: E1498. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6683258/ [/bg_collapse]