Czy zaprzestanie palenia papierosów skutkuje wzrostem masy ciała? 

Używanie tytoniu nadal stanowi poważny problem zdrowia publicznego i zarazem główną możliwą do uniknięcia przyczynę śmierci [1, 2]. Chociaż zaprzestanie palenia tytoniu przyczynia się do znacznej poprawy zdrowia, często towarzyszy mu jednak przyrost masy ciała, który może również wiązać się z rozwojem otyłości i cukrzycy typu 2.

Niewątpliwie, związek między paleniem papierosów a masą ciała jest znany od wielu lat, bowiem wyniki licznych dotychczas przeprowadzonych badań przekrojowych oraz prospektywnych w tej materii wykazały między innymi, iż palacze mają przeciętnie mniejszą masę ciała, niż osoby niepalące, a z kolei byli palacze ważą więcej, aniżeli nałogowi palacze i osoby niepalące. Co więcej, zaobserwowano, że młodzież rozpoczynająca palenie tytoniu przybiera na wadze mniej, niż jej niepalący rówieśnicy. Zaś rezultaty wielu badań kohortowych pokazują, że osoby, które przestają palić papierosy zazwyczaj zwiększają swoją masę ciała.

Nikotyna – główny winowajca?

Uważa się, że zaprzestanie palenia tytoniu prawdopodobnie przyczynia się do przyrostu masy ciała, który występuje u 80 – 90 % osób w wyniku tego, iż nikotyna zawarta w papierosach jest środkiem tłumiącym apetyt, a jednym z najczęstszych i zarazem długotrwałych objawów odstawienia tytoniu jest właśnie zwiększony apetyt [1, 2]. Ponadto, istnieją dowody, które wskazują, że nikotyna zwiększa podstawowe tempo przemiany materii, a co za tym idzie zaprzestanie palenia papierosów powoduje spadek wydatku energetycznego podczas, gdy jednocześnie wzrasta apetyt, co może prowadzić do wzrostu masy ciała.

Ile się przeciętnie tyje po rzuceniu palenia papierosów według wyników badań?

W metaanalizie opublikowanej w 2012 roku w czasopiśmie British Medical Journal, w której uwzględniono wyniki 62 badań zauważono, że zaprzestanie palenia tytoniu wiąże się z średnim wzrostem masy ciała o około 4 - 5 kg ​​po pierwszym roku, przy czym największy przyrost masy ciała występuje w ciągu trzech pierwszych miesięcy od rzucenia palenia (średnio 1 kg w skali miesiąca) [1]. Ponadto, odnotowano, iż zmiany masy ciała po roku od zaprzestania palenia znacznie się różnią w populacji, bowiem około 16 – 21 % straciło na wadze, a 13 – 14 % zyskało nawet więcej niż 10 kg, co niewątpliwie podkreśla znaczenie innych czynników takich jak choćby sposób odżywiania,  aktywność fizyczna, czy sposób spędzania wolnego czasu. W systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie 35 badań kohortowych z łącznym udziałem 63 403 osób rzucających palenie oraz 388 432 osób palących nadal wykazano, iż średni przyrost masy ciała u tych pierwszych wyniósł 4,1 kg po zaprzestaniu palenia, przy czym badania z dłuższą obserwacją pokazały większą różnicę we wzroście masy ciała [3].

Palenie papierosów a cukrzyca typu 2

Warto podkreślić, że rosnąca liczba publikacji naukowych wskazuje, że zarówno aktywne, jak i bierne palenie wiąże się ze znacznie zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 [2, 4, 5]. W systematycznym przeglądzie i metaanalizie z 2015 roku dowiedziono, że ryzyko cukrzycy jest szczególnie podwyższone u nowych osób, które zaprzestają palenia papierosów, natomiast zmniejsza się istotnie wraz z upływem czasu od rzucenia palenia [4]. W jeszcze innej pracy przeglądowej z 2018 roku, zaobserwowano w trzech badanych kohortach amerykańskich mężczyzn i kobiet tymczasowe podwyższenie ryzyka cukrzycy typu 2 po zaprzestaniu palenia tytoniu, głównie wśród osób rzucających palenie, którzy przybierali na wadze [5]. Niemniej jednak, zarówno śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych, jak i umieralność ogólna zmniejszyła się po zaprzestaniu palenia tytoniu, a redukcja była w znacznym stopniu utrzymywana podczas długotrwałego okresu zaniechania palenia, nawet wśród osób, które zwiększyły masę ciała.

Wnioski

Zważywszy na doniesienia pochodzące z fachowej literatury, faktem jest, iż osoby, które zdecydowały się zaprzestać palenia papierosów najczęściej zwiększają masę swojego ciała w pierwszych kilku, a nawet kilkunastu miesiącach od momentu rzucenia palenia. Aczkolwiek zwrócenie szczególnej uwagi w okresie zaniechania palenia tytoniu na takie aspekty codziennego stylu życia jak: sposób odżywiania, aktywność fizyczna, ilość i jakość snu, konstruktywne radzenie sobie ze stresorami, poprawne relacje międzyludzkie (obecność i wsparcie bliskich osób) oraz stosowanie niskokalorycznych substytutów papierosów (np. mięta, bezcukrowa guma do żucia, warzywa) może pozwolić zachować, a nawet utracić masę ciała, zamiast ją zwiększać. Ponadto, mając na uwadze wysoką częstość palenia tytoniu w wielu krajach świata i jednocześnie rosnącą liczbę zachorowań na cukrzycę typu 2 na całym świecie, wyraźne ograniczenie zużywania tytoniu należy traktować priorytetowo jako kluczową strategię zdrowia publicznego w celu zapobiegania i kontrolowania globalnej epidemii cukrzycy.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Aubin H.J., Farley A., Lycett D., Lahmek P., Aveyard P.: Weight gain in smokers after quitting cigarettes: meta-analysis. BMJ. 2012 Jul 10;345:e4439. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3393785/
2. Bush T., Lovejoy J.C., Deprey M., Carpenter K.M.: The effect of tobacco cessation on weight gain, obesity, and diabetes risk. Obesity (Silver Spring). 2016 Sep;24(9):1834-41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5004778/
3. Tian J., Venn A., Otahal P., Gall S.: The association between quitting smoking and weight gain: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Obes Rev. 2015 Oct;16(10):883-901. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26114839
4. Pan A., Wang Y., Talaei M., Hu F.B., Wu T.: Relation of active, passive, and quitting smoking with incident type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Lancet Diabetes Endocrinol. 2015 Dec;3(12):958-67. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4656094/
5. Hu Y., Zong G., Liu G., Wang M., Rosner B., Pan A., et al.: Smoking Cessation, Weight Change, Type 2 Diabetes, and Mortality. N Engl J Med. 2018 Aug 16;379(7):623-632. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6165582/ [/bg_collapse]