Czy warto stosować sztuczne słodziki jako alternatywę dla tradycyjnego cukru stołowego? 

Obserwuje się w ostatnich latach wzrost zarówno dostępności na rynku, jak i powszechności stosowania produktów spożywczych zawierających bezkaloryczne lub niskokaloryczne substancje słodzące, które stanowią alternatywę dla tradycyjnego białego cukru stołowego, gwarantującą równie słodki smak spożywanych w ciągu dnia posiłków oraz napojów, jednak bez niepotrzebnego narażenia na pobór dodatkowej energii [1].

Spożycie słodzików a zdrowie

Z całą pewnością, duża liczba publikacji naukowych w tej materii wskazuje, że brakuje jednoznacznych dowodów zarówno na korzystny, jak i szkodliwy wpływ spożycia bezkalorycznych słodzików na apetyt, krótkoterminową konsumpcję pokarmu, ryzyko zachorowania na raka, cukrzycę typu 2, przewlekłą chorobę nerek, próchnicę, przyrost masy ciała i ryzyko otyłości, bóle głowy, depresję, funkcje poznawcze, zaburzenia neurologiczne i behawioralne, ryzyko przedwczesnego porodu, ryzyko sercowo-naczyniowe, dlatego potrzebne są dalsze dobrze zaprojektowane badania [1]. W opublikowanej dwa lata temu systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie zaobserwowano, że dowody pochodzące z 7 randomizowanych kontrolowanych badań z udziałem ponad 1000 osób wyraźnie nie potwierdziły spodziewanych korzyści płynących ze spożycia nieodżywczych substancji słodzących dla zarządzania masą ciała, natomiast dane z 30 badań obserwacyjnych, trwających średnio 10 lat i obejmujących blisko 406 tysięcy osób wykazały, że rutynowe przyjmowanie sztucznych słodzików może wiązać się ze zwiększonym wskaźnikiem BMI i podwyższonym ryzykiem kardiometabolicznym [2].

W innej metaanalizie 15 randomizowanych kontrolowanych badań, której celem była ocena wpływu niskokalorycznych substancji słodzących na skład i masę ciała uczestników obniżeniu uległy wszystkie badane parametry, w tym masa ciała (- 0,80 kg), wskaźnik masy ciała BMI (- 0,24 kg/m²), masa tłuszczu (- 1,10 kg) i obwód talii (- 0,83 cm) w wyniku zastąpienia cukru mniej kalorycznymi lub całkowicie bezkalorycznymi słodzikami [3]. Międzynarodowi eksperci naukowi w dziedzinie żywności, dietetyki, endokrynologii, aktywności fizycznej, pediatrii, pielęgniarstwa, toksykologii i zdrowia publicznego, którzy spotkali się w Lizbonie na początku lipca 2017 roku w celu wypracowania konsensusu w sprawie stosowania niskokalorycznych i całkowicie bezkalorycznych słodzików jako substytutu cukru i innych kalorycznych substancji słodzących uznali, że wykorzystanie sztucznych słodzików zamiast cukru może nieść za sobą potencjalne korzyści, które obejmują m.in.: redukcję masy ciała, umiarkowaną poprawę kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą oraz zmniejszone ryzyko próchnicy i polepszenie stanu zdrowia jamy ustnej [4].

Sztuczne substancje słodzące w diecie dzieci i młodzieży

W opublikowanym trzy lata temu systematycznym przeglądzie oceniającym wpływ wczesnej ekspozycji kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci do 12 roku życia na nieodżywcze substancje słodzące oraz długotrwały stan zdrowia metabolicznego u uczestników badania, stwierdzono, że wpływ konsumpcji słodzików na zdrowie metaboliczne dzieci jest niepewny, a sprzeczne dane sugerują potencjalnie ich niekorzystne oddziaływanie na wzrost wskaźnika BMI i zwiększenie zasobów tkanki tłuszczowej [5]. Z kolei eksperci Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) wydali pod koniec 2017 roku stanowisko, w którym podkreślili, że zastąpienie cukru sztucznymi substancjami słodzącymi może zmniejszyć spożycie energii w krótkim okresie, lecz ich skuteczność i bezpieczeństwo jako długoterminowej strategii zarządzania masą ciała wymaga dalszej oceny, ponieważ brak jest w chwili obecnej takich badań z udziałem dzieci, dlatego naukowcy zaproponowali, że najlepszym rozwiązaniem jest unikanie przez dzieci nieodżywczych słodzików oraz skupienie się na zmniejszeniu spożycia substancji słodzących ogółem (kalorycznych i niekalorycznych), które wydaje się być lepszą koncepcją w walce z nadwagą i otyłością, aniżeli stosowanie sztucznych słodzików [6].

Podsumowanie

Pomimo, iż istnieje wiele kontrowersji wokół wpływu konsumpcji sztucznych substancji słodzących na zdrowie to ich bezpieczeństwo zostało zweryfikowane i potwierdzone zarówno przez Agencję Żywności i Leków (FDA), jak i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, niemniej jednak mając na uwadze przytoczone w niniejszym artykule publikacje naukowe wciąż pozostaje wiele niejasności w tej materii, zwłaszcza w perspektywie długotrwałego ich spożycia [4]. Pomimo, iż wydaje się, że nieznaczne ilości nieodżywczych słodzików nie powinny wyrządzić nikomu poważnej szkody na zdrowiu, choć wskazana szczególna ostrożność u kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci, to jednak lepszym zamiennikiem dla cukru stołowego będzie sięganie po umiarkowane ilości naturalnych substancji słodzących takich jak ksylitol, czy erytrytol.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Lohner S., Toews I., Meerpohl J.J.: Health outcomes of non-nutritive sweeteners: analysis of the research landscape. Nutr J. 2017 Sep 8;16(1):55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5591507/
2. Azad M.B., Abou-Setta A.M., Chauhan B.F., Rabbani R., Lys J., Copstein L., et al.: Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. CMAJ. 2017 Jul 17;189(28):E929-E939. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5515645/
3. Miller P.E., Perez V.: Low-calorie sweeteners and body weight and composition: a meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. Am J Clin Nutr. 2014 Sep;100(3):765-77. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4135487/
4. Serra-Majem L., Raposo A., Aranceta-Bartrina J., Varela-Moreiras G., Logue C., Laviada H., et al.: Ibero⁻American Consensus on Low- and No-Calorie Sweeteners: Safety, Nutritional Aspects and Benefits in Food and Beverages. Nutrients. 2018 Jun 25;10(7). pii: E818. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6073242/
5. Reid A.E., Chauhan B.F., Rabbani R., Lys J., Copstein L., Mann A., et al.: Early Exposure to Nonnutritive Sweeteners and Long-term Metabolic Health: A Systematic Review. Pediatrics. 2016 Mar;137(3):e20153603. https://pediatrics.aappublications.org/content/137/3/e20153603.long
6. Fidler Mis N., Braegger C., Bronsky J., Campoy C., Domellöf M., Embleton N.D., et al.: Sugar in Infants, Children and Adolescents: A Position Paper of the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017 Dec;65(6):681-696. https://journals.lww.com/jpgn/fulltext/2017/12000/Sugar_in_Infants,_Children_and_Adolescents___A.18.aspx [/bg_collapse]