Bezdech senny a zespół metaboliczny 

Uciążliwe chrapanie, niedotlenienie i niewyspanie są tylko kilkoma objawami, które mogą wskazywać na zespół bezdechu sennego. Czasowy brak przepływu powietrza przez drogi oddechowe brzmi groźnie, jednak rzadko kiedy jesteśmy go  świadomi.

Powszechnie uważa się, że tego typu dolegliwości nocne są związane z nieprawidłowym ułożeniem fałd podniebiennych, wadami anatomicznymi lub skrzywieniem przegrody nosowej. Czy mają one jednak jakiś związek ze zmianami metabolicznymi?

Otyłość na wdechu

Problem patologicznie rozrastającej się masy ciała jest oczywiście wszystkim bardzo dobrze znany. Otyłość nie jest wyłącznie aspektem natury estetycznej, ale przede wszystkim dotyczy zdrowia. Dla wielu osób może być zaskoczeniem, że nadmierna ilość tkanki tłuszczowej prowadzi do zatrzymania przepływu powietrza przez drogi oddechowe podczas snu.

Dane zebrane od prawie 24 tysięcy pacjentów wskazują na związek bezdechu sennego z płcią i wiekiem, na niekorzyść mężczyzn². Jako jedną z istotniejszych przyczyn tego typu zjawiska  wymienia się właśnie otyłość. Wykazano, że obecność nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej jest skorelowana z występowaniem zespołu bezdechu sennego. Szacuje się, że problem dotyczy aż 48% otyłych mężczyzn i 38% otyłych kobiet¹.

Nagromadzenie tłuszczu wisceralnego, czyli ulokowanego w obrębie brzucha jest największą przeszkodą dla prawidłowego oddychania ^3-5. A przecież mężczyźni są grupą, która gromadzi tłuszcz zapasowy właśnie w obrębie talii. Na pierwszy rzut oka trudno jest zauważyć sposób w jaki lipidowa warstwa podskórna utrudnia przepływ powietrza przez drogi oddechowe.

Wisceralna tkanka tłuszczowa ma znaczenie podczas snu właśnie ze względu na swoje ulokowanie. Według danych nadmierna kumulacja tłuszczu w górnych obszarach ciała, a więc na szyi i klatce piersiowej prowadzi do zwężenia dróg oddechowych, a także uniemożliwia całkowite rozkurczenie tych dróg, co jest konieczne dla prawidłowej wymiany powietrza^4,5.

Aktywność tkanki tłuszczowej

Oprócz ciężaru jaki naciska na drogi oddechowe, tłuszcz stanowi  metabolicznie aktywną tkankę wpływającą na gospodarkę hormonalną i indukującą stan zapalny.

Jednym z istotnych hormonów skorelowanych z adipocytami jest leptyna, która m.in. reguluje apetyt i uwrażliwia tkanki na insulinę⁶. Według danych zespół bezdechu sennego jest powiązany z wysokimi stężeniami leptyny w surowicy krwi pacjentów^7-10. Dodatkowo stwierdzono, że niedotlenienie, które jest typowym zjawiskiem osób z zaburzeniami oddychania nocnego, wpływa na wzrost ekspresji leptyny, a w następstwie prowadzi do hiperleptynemii i leptynooporności^11-13.

Kolejnym ważnym hormonem jest adiponektyna, której  zadaniami jest regulowanie odpowiedzi insulinowej, metabolizmu lipidów i glukozy, a która jest ujemnie skorelowana z zespołem bezdechu sennego ^14,15. Według badań stężenia adiponektyny są niższe u pacjentów otyłych niż u osób z prawidłową masą ciała ¹⁶. Siłą rzeczy poziomy tego hormonu są zaniżone również u pacjentów z zaburzeniami oddychania w nocy^17,18.

Kolejnymi hormonami istotnymi w kontekście opisywanych zaburzeń są rezystyna, zwiększająca ryzyko insulinooporności, miażdżycy i zespołu bezdechu sennego ^19-21, a także wiskatyna. Obserwacja zmian stężeń wymienionych hormonów w surowicy krwi może być używana jako marker zaburzeń. Z drugiej strony już samo chrapanie lub otyłość brzuszna są trudne do przeoczenia, a jak wspomniano wcześniej stanowią elementy predysponujące do występowania zespołu bezdechu sennego.

• APOLLO'S HEGEMONY Forskolin 90 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• OLIMP Caffeine Kick 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• HEALTHLABS SlimMe 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Innymi istotnymi czynnikami są cytokiny. Biochemiczne czynniki prozapalne, których ekspresja jest zwiększona u osób chorych, takie jak m.in. TNF-alfa i interleukin: 6, 18 i 1b, hamują receptory insulinowe prowadząc do insulinooporności i pogłębiając objawy zespołu ^22-24. Dowodem na poparcie istotności tych cytokin jest fakt, że ulegają one redukcji pod wpływem leczenia bezdechu sennego²⁵.

Sprzężenie zwrotne i niedotlenienie

Chociaż otyłość predysponuje do pojawienia się zaburzeń oddychania to z drugiej strony owe zaburzenia mogą zwiększać ryzyko gromadzenia się nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej.

Ryzykowne są w tym przypadku niekorzystne zmiany metabolizmu węglowodanów. Nadmierne wyrzuty glukozy i insuliny występują wspólnie u osób z zespołem bezdechu sennego, co prowadzi do cukrzycy i insulinooporności²⁶.

Związek ten utrzymuje się niezależnie od tego czy pacjent ma nadmierną masę ciała czy też nie²⁷, co jest wynikiem niedotlenienia i stresu oksydacyjnego ²⁸.

Niedotlenienie prowadzi do zaburzeń tolerancji węglowodanowej na zasadzie kilku mechanizmów. Po pierwsze upośledza syntezę ATP w komórkach beta wysp trzustkowych, po drugie pogarsza aktywność receptorów insulinowych, kolejno pobudza współczulny układ nerwowy podnosząc poziom glukozy we krwi, utrudnia glikogenolizę i glukoneogenezę²⁹.

Nadmiar dwutlenku węgla pobudza chemoreceptory prowadząc do wyrzutu adrenaliny i glukokortykoidów, aby znieść niekorzystne skutki nadmiaru insuliny. Z kolei obecny stres oksydacyjny prowadzi do gromadzenia się wspomnianych cytokin prozapalnych, a to przyczynia się do powstawania nietolerancji insulinowej²⁹.

Poza tym niewyspani pacjenci nie mają ochoty na aktywność fizyczną, a zmęczenie prowadzi do konsumpcji niekoniecznie zdrowych produktów spożywczych, co z kolei pogłębia problem insulinooporności, cukrzycy i wszelkiego rodzaju zaburzeń tolerancji glukozy, zwiększając ryzyko otyłości.

Uszkodzenie wątroby

W wyniku zaburzeń ze spektrum bezdechu sennego zagrożona jest nie tylko gospodarka węglowodanowa, ale również lipidowa^30,31. W wyniku tego dochodzi do niealkoholowego stłuszczenia wątroby, czyli nadmiernym odkładaniem się trójglicerydów w jej miąższu.

Niestety badania nad tym zjawiskiem wskazują, że niektóre osoby są szczególnie predysponowane do uszkodzeń wątroby, włącznie z  postępującym włóknieniem, marskością i rakiem²⁹. W grupie 137 pacjentów ze wspomnianymi zaburzeniami oddychania znaleziono  związek tych nieprawidłowości z sepsą (endotoksemia), która stanowi zagrożenie dla narządów, w tym wątroby³².

W odrębnych badaniach ustalono związek zespołu bezdechu sennego z indukowanym niedotlenieniem odkładaniem się trójglicerydów w wątrobie, poprzez nadmierną ekspresję specyficznego białka HIF³³ lub nieprawidłowe łączenie się białek w wyniku stresu komórkowego ³⁴.

Terapia naturą

Podstawowym zaleceniem terapeutycznym dla osób z obturacyjnym bezdechem sennym jest unikanie spożywania alkoholu i palenia tytoniu, a także przyjmowanie leków nasennych bądź uspokajających. Wszystkie te czynniki pogłębiają problem, ponieważ zmniejszają napięcie ściany gardła. Spożywanie napojów alkoholowych nie powinno odbywać się wieczorem i przed snem³⁵.

Najskuteczniejszą formą leczenia zespołu jest wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem przy użyciu urządzenia z maską zakładaną na noc. U pacjentów z wadami anatomicznymi twarzoczaszki stosuje się leczenie ortodontyczne lub operacyjne. Pozostałe działania terapeutyczne obejmują utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularny wysiłek fizyczny, dbanie o higienę snu i spanie na boku ³⁵.

Chociaż leczenie zespołu bezdechu sennego nie jest związane z farmakoterapią, to istnieją badania, które dowodzą korzystnego działania substancji naturalnych. W jednym z badań zastosowano specjalną mieszankę ziół o interesującej nazwie Jiawei Di Tan Tang. Chociaż sama nazwa brzmi enigmatycznie zawiera w sobie znane nam surowce roślinne, między innymi korzeń lukrecji i żeń szenia. Według badań substancje te były skuteczne w zwalczaniu stresu oksydacyjnego i jego konsekwencji metabolicznych w grupie osób z obturacyjnym bezdechem sennym³⁶.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Ceccato F, Bernkopf E, Scaroni C. Sleep apnea syndrome in endocrine clinics. J Endocrinol Invest. 2015;38(8):827–834.
2. Gabbay IE, Lavie P. Age- and gender-related characteristics of

obstructive sleep apnea. Sleep Breath. 2012;16(2):453–460.

3. L´evy P, Kohler M, McNicholas WT, Barb´e F, McEvoy RD, Somers VK, Lavie L, P´epin JL. Obstructive sleep apnoea syndrome. Nat Rev Dis Primers. 2015;1:15015.
4. Bozkurt NC, Beysel S, Karbek B, Unsal ˙ IO, Cakir E, Delibasi T. Visceral obesity mediates the association between metabolic syndrome and obstructive sleep apnea syndrome. Metab Syndr Relat Disord. 2016;14(4):217–221.
5. Yuan H, Schwab RJ, Kim C, He J, Shults J, Bradford R, Huang J, Marcus CL. Relationship between body fat distribution and upper airway dynamic function during sleep in adolescents. Sleep (Basel). 2013;36(8):1199–1207.
6. Cui H, L ´opez M, Rahmouni K. The cellular and molecular bases of leptin and ghrelin resistance in obesity. Nat Rev Endocrinol. 2017; 13(6):338–351.
7. S ¨og ¨ ˘ut A, Açıkg ¨oz S¸, Uzun L, Ugur MB, Alt ˘ ın R, Dagl˘ ı E, Kaditis A, Ersu R. Leptin levels in children with obstructive sleep apnea syndrome. Tuberk Toraks. 2016;64(4):283–288.
8. Zirlik S, Hauck T, Fuchs FS, Neurath MF, Konturek PC, Harsch IA. Leptin, obestatin and apelin levels in patients with obstructive sleep apnoea syndrome. Med Sci Monit. 2011;17(3):CR159– CR164.
9. Ulukavak Ciftci T, Kokturk O, Bukan N, Bilgihan A. Leptin and ghrelin levels in patients with obstructive sleep apnea syndrome. Respiration. 2005;72(4):395–401.
10. Ursavas A, Ilcol YO, Nalci N, Karadag M, Ege E. Ghrelin, leptin, adiponectin, and resistin levels in sleep apnea syndrome: role of obesity. Ann Thorac Med. 2010;5(3):161–165.
11. Wang B, Wood IS, Trayhurn P. Dysregulation of the expression and secretion of inflammation-related adipokines by hypoxia in human adipocytes. Pflugers Arch. 2007;455(3):479–492.
12. Trayhurn P. Hypoxia and adipocyte physiology: implications for adipose tissue dysfunction in obesity. Annu Rev Nutr. 2014;34(1): 207–236.
13. Netzer N, Gatterer H, Faulhaber M, Burtscher M, Pramsohler S, Pesta D. Hypoxia, oxidative stress and fat. Biomolecules. 2015;

5(2):1143–1150.

14. Tilg H, Moschen AR. Adipocytokines: mediators linking adipose tissue, inflammation and immunity. Nat Rev Immunol. 2006; 6(10):772–783.
15. Greenhill C. Obesity: adiponectin receptor agonists—possible

therapeutic approach? Nat Rev Endocrinol. 2014;10(1):4.

16. Greenhill C. Epigenetics: obesity-induced hypermethylation of

adiponectin gene. Nat Rev Endocrinol. 2015;11(9):504.

17. Chen DD, Huang JF, Lin QC, Chen GP, Zhao JM. Relationship between serum adiponectin and bone mineral density in male patients with obstructive sleep apnea syndrome. Sleep Breath. 2017;21(2):557–564.
18. Lacedonia D, Nigro E, Matera MG, Scudiero O, Monaco ML,

Polito R, Carpagnano GE, Foschino Barbaro MP, Mazzarella G,

Bianco A, Daniele A. Evaluation of adiponectin profile in Italian

patients affected by obstructive sleep apnea syndrome. Pulm

Pharmacol Ther. 2016;40:104–108.

19. Polyzos SA, Kountouras J, Mantzoros CS. Adipokines in nonalcoholic fatty liver disease. Metabolism. 2016;65(8):1062–1079.
20. Inancli HM, Enoz M. Obstructive sleep apnea syndrome and upper airway inflammation. Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2010;4(1):54–57.
21. Harsch IA, Bergmann T, Koebnick C, Wiedmann R, Ruderich

F, Hahn EG, Konturek PC. Adiponectin, resistin and subclinical inflammation—the metabolic burden in Launois Bensaude

syndrome, a rare form of obesity. J Physiol Pharmacol. 2007;

58(Suppl 1):65–76.

22. Reilly SM, Saltiel AR. Adapting to obesity with adipose tissue

inflammation. Nat Rev Endocrinol. 2017;13(11):633–643.

23. Kusminski CM, Bickel PE, Scherer PE. Targeting adipose tissue in the treatment of obesity-associated diabetes. Nat Rev Drug Discov.2016;15(9):639–660.
24. Thorn CE, Knight B, Pastel E, McCulloch LJ, Patel B, Shore AC,Kos K. Adipose tissue is influenced by hypoxia of obstructive sleep apnea syndrome independent of obesity. Diabetes Metab. 2017;43(3):240–247.
25. Jin F, Liu J, Zhang X, Cai W, Zhang Y, Zhang W, Yang J,

Lu G, Zhang X. Effect of continuous positive airway pressure

therapy on inflammatory cytokines and atherosclerosis in patients

with obstructive sleep apnea syndrome. Mol Med Rep. 2017;16(5):6334–6339.

26. de Lima FF, Mazzotti DR, Tufik S, Bittencourt L. The role inflammatory response genes in obstructive sleep apnea syndrome: a review. Sleep Breath. 2016;20(1):331–338.
27. Katz ES, D’Ambrosio CM. Pediatric obstructive sleep apnea syndrome. Clin Chest Med. 2010;31(2):221–234.
28. L´evy P, P´epin JL, Arnaud C, Tamisier R, Borel JC, Dematteis M, Godin-Ribuot D, Ribuot C. Intermittent hypoxia and sleepdisordered breathing: current concepts and perspectives. Eur

Respir J. 2008;32(4):1082–1095.

29. Cohen JC, Horton JD, Hobbs HH. Human fatty liver disease: old questions and new insights. Science. 2011;332(6037):1519–1523.
30. Cakmak E, Duksal F, Altinkaya E, Acibucu F, Dogan OT, Yonem O, Yilmaz A. Association between the severity of nocturnal hypoxia in obstructive sleep apnea and non-alcoholic fatty liver damage. Hepat Mon. 2015;15(11):e32655.
31. Paschetta E, Belci P, Alisi A, Liccardo D, Cutrera R, Musso G,

Nobili V. OSAS-related inflammatory mechanisms of liver injury in nonalcoholic fatty liver disease. Mediators Inflamm. 2015;2015: 815721.

32. Nobili V, Alisi A, Cutrera R, Carpino G, De Stefanis C, D’Oria V, De Vito R, Cucchiara S, Gaudio E, Musso G. Altered gut-liver axis and hepatic adiponectin expression in OSAS: novel mediators of liver injury in paediatric non-alcoholic fatty liver. Thorax. 2015; 70(8):769–781.
33. Lefere S, Van Steenkiste C, Verhelst X, Van Vlierberghe H,

Devisscher L, Geerts A. Hypoxia-regulated mechanisms in the

pathogenesis of obesity and non-alcoholic fatty liver disease. Cell

Mol Life Sci. 2016;73(18):3419–3431.

34. Hetz C, Chevet E, Harding HP. Targeting the unfolded protein

response in disease. Nat Rev Drug Discov. 2013;12(9):703–719.

35.https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/74636,obturacyjny-bezdech-senny

36. Chen, Q., Lin, R. J., Hong, X., Ye, L., & Lin, Q. (2016). Treatment and prevention of inflammatory responses and oxidative stress in patients with obstructive sleep apnea hypopnea syndrome using Chinese herbal medicines. Experimental and Therapeutic Medicine, 12(3), 1572–1578. [/bg_collapse]