Antyoksydanty i metformina – czy naprawdę takie dobre dla sportowców? 

Od zawsze antyoksydanty kojarzone były z suplementami diety czy składnikami pokarmów, których przyjmowanie miało zapewnić nam zdrowie, wydłużyć życie, uchronić przed rozwojem chorób, głównie cywilizacyjnych czy też polepszyć wyniki w sporcie. A gdybym powiedziała Wam, że nadmiar antyoksydantów może utrudnić osiąganie wyników w sporcie i że więcej wcale nie znaczy lepiej?

Zacznijmy od początku: prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu opiera się równowadze pomiędzy reakcjami oksydacji i redukcji, które podlegają licznym procesom regulacyjnym w naszym organizmie. Do zaburzenia tej równowagi na korzyść oksydacji (reakcji utleniania, w skrócie- niszczenia) może dojść w wyniku działania m.in.:

• Alkoholu, papierosów, narkotyków
• Leków
• Dopingu
• Ćwiczeń (tak, tak- pamiętajmy, że czynnikiem wyzwalającym hipertrofię mięśni jest proces ich wcześniejszego uszkodzenia, ale o tym bardziej szczegółowo niżej)
• Bakterii, wirusów, grzybów
• I innych

Gdy w organizmie przeważają reakcje oksydacyjne mówimy, że organizm znajduje się w stanie stresu oksydacyjnego. Przedłużający się stan stresu oksydacyjnego prowadzi do rozwoju szeregu chorób takich jak: cukrzyca, choroby nowotworowe, choroby sercowo- naczyniowe, neurologiczne oraz ogólnie pojęte procesy starzenia się. W kontekście sportowym stres oksydacyjny prowadzi do nadmiernego zmęczenia i nużliwości mięśni oraz bólów kostno-stawowych, częstszych kontuzji, braku przyrostów mięśniowych czy znużenia ośrodkowego układu nerwowego, które może się objawiać brakiem motywacji do treningów i chronicznym przemęczeniem.

Antyoksydanty pełnią istotną rolę w opóźnianiu reakcji oksydacji cząsteczek zewnątrz i wewnątrzkomórkowych

Do antyoksydantów zaliczamy:

1. Antyoksydanty enzymatyczne takie jak dysmutaza superoksydazy (SOD), katalaza, peroksydaza glutationu
2. Antyoksydanty nieenzymatyczne: witamina C, witamina E, glutation, bilirubina

Ćwiczenia a procesy oksydacji

Produkty procesów oksydacji, czyli wolne rodniki  powstające w trakcie wysiłku fizycznego odgrywają określoną rolę w adaptacji potreningowej, jednak mają one zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ.  Uszkodzenie mięśni powstające w trakcie treningu wyzwala kaskadę procesów zapalnych w uszkodzonej tkance mięśniowej. Do tkanki przedostają się komórki układu białokrwinkowego (neutrofile, makrofagi);  których zadaniem jest naprawa i regeneracja tkanek, która opiera się na degradacji białek i usuwaniu ,,resztek komórkowych” w wyniku czego powstają reaktywne formy tlenu (ROS).

• HEPATICA Quercetin 120 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• APOLLO'S HEGEMONY Grape Seed Extract 90 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• SUPPLIFE Trans-Resweratrol 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Na przestrzeni lat przeprowadzono wiele badań, które miałyby pomóc w zrozumieniu wpływu antyoksydantów na efektywność treningu. Najwięcej badań przeprowadzono na witaminie C i witaminie E pojedynczo lub osobno, jednak badano również antyoksydanty takie jak : beta-karoten, koenzym Q10, NAC, kwas alfa-liponowy, kwercytyna, resweratrol, polifenole i inne. Wyniki badań nie są jednoznaczne (niejednorodne grupy, różne badane parametry) jednak nasuwa się wniosek, że u osób, które w spoczynku mają niski poziom antyoksydantów obserwuje się lepszy postęp treningowy po podaniu antyoksydantów, jednak u tych, którzy mają prawidłowy poziom- przyjmowanie antyoksydantów HAMUJE postęp. Dopiero badania na przestrzeni ostatnich kilku lat coraz częściej sugerują, że więcej wcale nie znaczy lepiej i nadużywanie antyoksydantów (podkreślam- nadużywanie, bo wielu z nas ma wskazania do przyjmowania określonych suplementów w określonych dawkach) w perspektywie długoterminowej powoduje zahamowanie szlaków sygnalizacyjnych reakcji redox przez co zaburza fizjologiczną odpowiedź na trening w skład której wchodzą:

• tworzenie się nowych mitochondriów,
• poprawa pojemności antyoksydacyjnej,
• poprawa wrażliwości insulinowej,
• hipertrofia mięśni

Ponadto są badania, które wskazują, że oprócz negatywnego wpływu na trening antyoksydanty osłabiają insulinowrażliwość. W jednym z badań  podawanie łączne witaminy C (1000 mg/dzień) i witaminy E (400 IU/dzień) miało negatywny wpływ na insulinowrażliwość u trenujących zdrowych osób w porównaniu do osób, które nie przyjmowały tych antyoksydantów.

Czy antyoksydanty są dla mnie?

Szczyt procesów adaptacyjnych po treningu przypada między okresem 48 a 96 godzin po treningu więc ciężko jest stwierdzić jednoznacznie, że należy unikać przyjmowania antyoksydantów w ciągu kilku godzin okołotreningowo. Raczej należy indywidualnie rozpatrzyć zasadność przyjmowania danego suplementu oraz wskazania. W mojej praktyce włączam nawet kilka antyoksydantów w naprawdę wysokich dawkach na przykład w niewydolności nerek, wątroby czy serca, jednak wtedy mam na uwadze, że to nie progres treningowy ale naprawa danego narządu jest priorytetem. Poziom niektórych witamin takich jak na przykład witamina C i E można oznaczyć z krwi. Określone suplementy diety mają zalecane dzienne normy spożycia i warto je włączyć w przypadku niedoborów lub danych jednostkach chorobowych, ale w mojej opinii stosowanie miliona środków ,,bo mnie stać” ,,bo więcej to lepiej”  mija się z celem. Nie ma dobrego sposobu bezpośredniego pomiaru stresu oksydacyjnego, a przynajmniej nie dla nas śmiertelników w lokalnym laboratorium. Możemy mierzyć natężenie stresu w sposób pośredni np. oznaczając stężenie kinazy kreatynowej, dehydrogenazy mleczanowej oraz obserwując subiektywnie parametry takie jak: bóle mięśni, natężenie ,,zakwasów”, obserwując częstość kontuzji, infekcji i stanów zapalnych a nawet chęć i motywację do treningów.

Metformina

Metformina jest lekiem stosowanym w cukrzycy typu 2 i w insulinooporności. Zmniejsza wątrobową produkcję glukozy i zwiększa wychwyt glukozy w tkankach obwodowych. Mechanizm działania metforminy, analogicznie do ćwiczeń, działa poprzez wyzwalanie stresu energetycznego i/lub wpływanie na reakcje redox w komórkach mięśni szkieletowych i wątrobowych poprzez aktywację AMPK. Ponadto metformina poprawia insulinowrażliwość poprzez zmniejszenie produkcji wolnych rodników tlenowych przez mitochondria w komórkach mięśniowych. Na podstawie powyższej wiedzy metforminę można uznać za antyoksydant, nieprawdaż? W ostatnich latach poszukuje się nowych zastosowań dla metforminy sugerując, że byłaby idealnym lekiem antiagingowym, kardio- i nefroprotekcyjnym czy też lekiem, który byłby pomocny w odchudzaniu.

Coraz częściej sama spotykam się też z ludźmi, którzy przyjmują lek off-label, najczęściej w trakcie redukcji i/lub celem ograniczenia apetytu. Ostatnie badania wskazują, że metformina upośledza wrażliwość insulinową u zdrowych trenujących osób. Ponadto metformina upośledza procesy oddychania mitochondrialnego, które są aktywowane w wyniku ćwiczeń. W jednym z badań podawanie metforminy osobom trenującym prowadziło do zmniejszenia  VO2 max po treningu. W innym badaniu parametr ten nie zmienił się, jednak stwierdzono znaczne zmniejszenie współczynnika wymiany oddechowej. Wpływ na osiągi ćwiczących był zmienny w zależności od stopnia upośledzenia mitochondriów w wyniku podawania leku. Oczywiście wnioski te wymagają dalszych badań jednak już teraz widać, że lek nie jest dobry na wszystko i że nie warto używać go poza wskazaniami.

Reasumując należy zawsze uważnie przyjrzeć się suplementom i lekom, które przyjmujemy i wybierać ich rodzaj oraz dawki z głową pamiętając, że ich działanie może mieć silny wpływ na organizm, niejednokrotnie bardziej przeszkadzając niż pomagając

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Paschalis, V.; Theodorou, A.A.; Margaritelis, N.V.; Kyparos, A.; Nikolaidis, M.G. N-acetylcysteine Supplementation Increases Exercise Performance and Reduces Oxidative Stress Only in Individuals with Low Levels of Glutathione. Free Radic. Biol. Med. 2018, 115, 288–297.
2. Peternelj, T.T.; Coombes, J.S. Antioxidant Supplementation during Exercise Training: Beneficial or Detrimental? Sports Med. 2011, 41, 1043–1069.
3. Nikolaidis, M.G.; Kerksick, C.M.; Lamprecht, M.; McAnulty, S.R. Does Vitamin C and E Supplementation Impair the Favorable Adaptations of Regular Exercise? Oxid. Med. Cell. Longev. 2012, 707941.
4. Merry, T.L.; Ristow, M. Do Antioxidant Supplements Interfere with Skeletal Muscle Adaptation to Exercise Training? J. Physiol. 2016, 594, 5135–5147.
5. Michael Ristow, Kim Zarse, Andreas Oberbach, Nora Klöting, Marc Birringer, Michael Kiehntopf, Michael Stumvoll, C. Ronald Kahn, Matthias Blüher. Antioxidants prevent health-promoting effects of physical exercise in humans. Proceedings of the National Academy of Sciences May 2009, 106 (21) 8665-8670
6. Das S¹, Behera SK¹, Srinivasan A², Xavier AS¹, Selvarajan S³, Kamalanathan S⁴, Sahoo JP⁴, Nair NS⁵. Effect of metformin on exercise capacity: A meta-analysis. Diabetes Res Clin Pract. 2018 Oct;144:270-278.
7. Kyparos, A.; Sotiriadou, S.; Mougios, V.; Cheva, A.; Barbanis, S.; Karkavelas, G.; Arsos, G.; Albani, M.; Matziari, C. Effect of 5-Day Vitamin E Supplementation on Muscle Injury after Downhill Running in Rats. Eur. J. Appl. Physiol. 2011, 111, 2557–2569.
8. Konopka AR et al. Metformin inhibits mitochondrial adaptations to aerobic exercise training in older adults Aging Cell.2019;18:e12880. [/bg_collapse]