Anemia w ciąży 

Po raz setny zaczynam artykuł od wstępu, w którym przypominam, że u kobiet, które są w ciąży zachodzi dużo zmian adaptacyjnych nie tylko w kwestiach widocznych gołym okiem, jak anatomia (np. postawa ciała na skutek zwiększającego się brzuszka), a również wiele zmian fizjologicznych, biochemicznych, hematologicznych i immunologicznych.

Te wszystkie zmiany adaptacyjne o których już pisałam w poprzednich artykułach w ramach projektu Julia radzi: w masie ciała, układzie pokarmowym, w pracy osi „stresogennej” podwzgórze-przysadka-nadnercza, w mózgu, w metabolizmie glukozy są napędzane przez rosnący płód są niezbędne do utrzymania ciąży oraz jej szczęśliwego zakończenia.

Wspominałam również, pisząc o regularnych wizytach i badaniach kontrolnych zlecanych przez lekarza prowadzącego ciążę o tym, że do prawie na każdej lub co drugiej kontrolnej wizycie będziesz wykonywać świeżą morfologię w celu rozpoznania albo wykluczenia anemii.

Jak to się dzieje, że kobiety w ciąży są szczególną grupa osób narażonych na anemię oraz jakie są rodzaje anemii, jak je wykryć, jakie są skutki anemii dla płodu i przyszłej matki oraz co z tym wszystkim robić, aby sobie pomóc poruszam w tym artykule oraz nagraniu na YT.

CZYM W OGÓLE JEST ANEMIA?

Nasza krew produkowana w każdej mikrosekundzie życia jest niesamowicie fascynująca i spełnia bardzo dużo ważnych funkcji, dzięki którym utrzymuje nasze komórki przy życiu. W organizmie dorosłej kobiety jest średnio 5 litrów krwi, która na bieżąco jest wymieniania/odtwarzana. Aby te procesy jednak zachodziły sprawnie potrzebujesz dostarczać odpowiednich substratów budulcowych krwi (witaminy, minerały, białka, tłuszcze, węglowodany) wspomagających pracę szpiku i nerek. Jeśli przez dłuższy okres czasu będzie niedobór różnego rodzaju składników odżywczych do budowy krwi, to w końcu rozwinie się np. anemia o której w tym artykule będzie mowa.

Anemia, nazywana również niedokrwistością, jest najczęstszym zaburzeniem krwi w którym dochodzi do zmniejszeniu stężenia hemoglobiny, hematokrytu i/lub liczby erytrocytów (czerwonych krwinek), co niesie ze sobą szereg objawów poruszanych w dalszej części artykułu.

- Erytrocyty (czerwone krwinki) dzięki obecności w nich hemoglobiny odpowiadają głównie za transport cząsteczek tlenu z płuc do wszystkich tkanek oraz za pozbywanie się komórkowych „śmieci”;

- Hemoglobina jest białkiem, które wchodzi w skład erytrocytów. Jeśli mamy za mało erytrocytów lub zawierają one zbyt mało hemoglobiny, nasze narządy nie otrzymują tlenu w ilości potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania;

- Hematokryt określa, jaki procent objętości krwi stanowią erytrocyty, w stosunku do pozostałych elementów morfotycznych.

Dzięki niesamowicie łatwemu, szybkiemu i de facto taniemu badaniu jakim jest morfologia można wyłapać jakie mamy niedobory i szybko zadziałać, aby uporać się z anemią.

Zdjęcie #1: przykład morfologii kobiety w ciąży z anemią

ZMIANY ADAPTACYJNE W UKŁADZIE KRWIOTWÓRCZYM U KOBIET W CIĄŻY

Jak to się dzieje, że kobiety w ciąży są szczególną grupa osób narażonych na anemię?

W przebiegu zdrowej, fizjologicznej ciąży objętość osocza krwi (płynny składnik krwi, w którym są zawieszone elementy morfotyczne jak czerwone i białe krwinki oraz płytki krwi) stopniowo wzrasta osiągając 50% wzrostu do ok. 34 tygodnia ciąży. Ponieważ wzrost objętości osocza jest większy niż wzrost masy czerwonych krwinek (erytrocytów), następuje ich spadek oraz spadek stężenia hemoglobiny i hematokrytu.

Konieczność zwiększenia objętości krwi krążącej w naczyniach kobiety w ciąży wynika z potrzeb zaopatrzenia płodu w niezbędne substancje odżywcze. Niższy hematokryt zmniejsza lepkość krwi dzięki czemu opór przepływu krwi w krążeniu maciczno-łożyskowym się zmniejsza, a więc odżywienie dziecka się polepsza. Powyższe zdjęcie #1 przedstawia idealny przykład fizjologicznej anemii w przebiegu ciąży.

Szlaki krzepnięcia krwi w ciąży też ulegają zmianie ze względu na co zwiększa się ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej. Stan fizjologicznej nadkrzepliwości utrzymuje się do 5–7 dni po porodzie ze zwiększonym ryzykiem powikłań zakrzepowych i powraca do wartości wyjściowej do 2 tygodni po porodzie. W taki sposób organizm kobiety przygotowuję się do powstrzymania krwawienia po porodzie.

• ALINESS PrenaCare® Complete dla kobiet w ciąży i karmiących 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• SEEKING Optimal Prenatal with Collagen 15 saszetek
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• FORMEDS Prenacaps Multi 1 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

DEFINICJA, SKUTKI I OBJAWY NIEDOKRWISTOŚCI

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) za niedokrwistość u kobiet w ciąży uznajemy, kiedy stężenie hemoglobiny spada poniżej 11 g/dl i/lub występuje spadek innych dodatkowych parametrów w morfologii (erytrocyty, hematokryt) poniżej wartości referencyjnych.

Niezależnie od rodzaju niedokrwistości (wyróżnia się ponad 400 rodzajów) każda z nich prowadzi do niedotlenienia komórek i jako konsekwencja coraz gorszej ich pracy i ryzyka obumierania obciążając w dłuższej perspektywie czasu układ sercowo naczyniowy osoby, której dotyka. Łagodna niedokrwistość w drugim i trzecim trymestrze ciąży jest bardzo częsta i zazwyczaj nie jest powodem do niepokoju. Jednak bardzo nasilona i źle leczona anemia w przebiegu ciąży zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, niską masę urodzeniową dziecka oraz ogólnie gorszy rozwój psychomotoryczny dziecka.

Niezależnie też od przyczyny wywołującej anemię istnieje grupa objawów, które są wspólne dla wszystkich rodzajów niedokrwistości:

1. Osłabienie, brak energii, nadmierna senność, utrata werwy i łatwa męczliwość;
2. Upośledzenie pamięci, koncentracji i uwagi;
3. Powtarzające się epizody zawrotów głowy i mroczków przed oczami;
4. Uczucie kołatania serca przy niewielkich wysiłkach i łapanie zadyszki (np. wchodząc po schodach).

RODZAJE ANEMII W PRZEBIEGU CIĄŻY

O rodzajach i przyczynach niedokrwistości można by pisać naprawdę długo. Nas w tym artykule interesują te rodzaje anemii, które dotykają najczęściej kobiet w przebiegu ciąży, więc w inne przyczyny nie będziemy się wgłębiać.

Jak już wiesz, aby procesy krwiotwórcze zachodziły sprawnie potrzebujesz dostarczać odpowiednich substratów budulcowych. W przypadku anemii dotykającej kobiet ciężarnych najważniejsze z nich to żelazo, witamina B12 oraz kwas foliowy (który w tym artykule poruszać nie będę, bo omawiałam temat kwasu foliowego jeszcze w drugim artykule oraz nagraniu projektu - Suplementacja w ciąży). Tak więc kobiety w ciąży dopadają głównie tzw. niedokrwistości niedoborowe:

1. Niedokrwistość syderopeniczna (związana z niedoborem żelaza);
2. Niedokrwistość megaloblastyczna (związana z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego).

I choć niedokrwistości niedoborowe też maja swój dość obszerny podział i różne przyczyny to w ciąży powyższe niedobory rozwijają się głównie na skutek:

- znacznego wzrostu zapotrzebowania;

- niedostatecznego spożycia;

- oraz ewentualnych problemów z wchłanianiem (np. na skutek nie zaadresowanych problemów ze strony układu pokarmowego przed ciążą, nie właściwej higieny żywienia oraz na skutek używania środków zobojętniających kwas solny w żołądku).

Ogromnym spłycaniem tematu więc jest mówić, że anemii w ciąży zapobiega się dietą bogata w żelazo albo suplementacją żelazem, gdyż jak widzimy oprócz anemii związanej z niedoborem żelaza możemy rozwinąć anemię z niedoboru witamin z grupy B.

Niedokrwistość związana syderopeniczna

Ciąża powoduje dwu- do trzykrotny wzrost zapotrzebowania na żelazo, które potrzebne jest nie tylko dla wytwarzania hemoglobiny (3/4 żelaza w naszym organizmie jest związane z hemoglobiną), ale także dla rosnącego płodu oraz produkcji niektórych enzymów.

Ponad połowę kobiet ciężarnych dopada anemia z czego 25-40% ciężarnych dopada anemia związana z niedoborami żelaza. Zapotrzebowanie dzienne na żelazo u kobiet w ciąży wzrasta do około 27 mg na dobę.

Jak wygląda obraz wyników krwi w tym rodzaju anemii:

1. W morfologii jak już wiemy widzimy obniżone poziomy: hemoglobiny oraz hematokrytu, oraz normalne lub trochę obniżone poziomy erytrocytów;
2. Normalnie w anemiach związanych z niedoborem żelaza spadają takie parametry morfologii jak: MCV, MCH i MCHC. W ciąży mimo rozwijającej się anemii nie obserwuje się zazwyczaj większych zmian w poziomach MCV (wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej), MCH (wskaźnik średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej) ani MCHC (średniego stężenia hemoglobiny w krwinkach) w porównaniu do innych rodzajów anemii przebiegających poza ciążą, a więc niestety wspomagająco musimy się posłużyć poniższymi badaniami;
3. Żelazo, które będzie albo w normie albo obniżone, ferrytyna, która będzie obniżona, transferryna, która zazwyczaj będzie podwyższona.

Niedokrwistość megaloblastyczna

W trakcie ciąży występuje 10 do 20-krotny wzrost zapotrzebowania na foliany i dwukrotny wzrost zapotrzebowania na witaminę B12.

Brak witaminy B12 bardzo silnie upośledza wytwarzanie się czerwonych krwinek, a kiedy brakuje kwasu foliowego szpik kostny też traci zdolność dobrze wytwarzać krew. Zatem zarówno niedobór kwasu foliowego jak i Witaminy B12 może doprowadzić do niedokrwistości – takich przypadków wśród ciężarnych jest mniej niż w anemii związanej z niedoborami żelaza, ale wciąż one są, zatem według mnie bardzo ważnym jest, aby rozpoznać o jakim podłożu anemia u nas się rozwinęła.

Jak wygląda obraz wyników krwi w tym rodzaju anemii:

1. W morfologii jak już wiemy będą występować bardzo obniżone poziomy erytrocytów oraz obniżone poziomy hemoglobiny oraz hematokrytu;
2. Normalnie w anemiach megaloblastycznych wzrastają takie parametry morfologii jak: MCV, MCH i MCHC. W ciąży mimo rozwijającej się anemii nie obserwuje się zazwyczaj większych zmian w poziomach MCV (wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej), MCH (wskaźnik średniej masy hemoglobiny w krwince czerwonej) ani MCHC (średniego stężenia hemoglobiny w krwinkach) w porównaniu do innych rodzajów anemii przebiegających poza ciążą, a więc niestety wspomagająco musimy się posłużyć poniższymi badaniami;
3. Badanie kwasu foliowego i witaminy B12 z krwi, które będą albo obniżone albo bliżej dolnych granic norm (uwaga, inaczej to będzie wyglądać u osób z mutacją MTHFR);
4. Homocysteina i kwas metylomalonowy (MMA). W niedoborze witaminy B12 wzrasta poziom obu tych substancji, a w przypadku niedoboru folianów podwyższone jest tylko stężenie homocysteiny.

CO ROBIĆ KIEDY DOPADŁA ANEMIA W CIĄŻY?

Anemii w ciąży można zapobiegać lub co najmniej ją łagodzić na co dowodem jest zdjęcie #2 (to są moje wyniki z 3 trymestru).

Leczenie niedokrwistości jednak zależy od przyczyny, jaka ją wywołuje. Tak więc zgodnie z powyższymi informacjami trzeba rozpoznać o jakim podłożu anemia się u nas pojawiła oraz rozprawić się z nią za pomocą odpowiedniego postępowania dietetycznego i/lub dodatkowo suplementacyjnego, co omawiam na nagraniu zamieszczonym na końcu artykułu.

Zdjęcie #2: przykład morfologii kobiety w ciąży bez anemii