Alergia, nietolerancja pokarmowa czy problemy z histaminą – jak rozróżnić te problemy? 

Pokrzywka, sucha, łuszcząca się skóra, katar, swędzenie, problemy pokarmowe – to obecnie bardzo powszechne objawy, które potrafią skutecznie utrudnić życie. Bardzo często alergie pokarmowe są mylone z nietolerancjami czy problemami z histaminą. Jak rozróżnić te problemy i dojść przyczyny swoich dolegliwości? Dziś o tym w artykule.

Czym jest alergia?

Na początek rozprawmy się z tym dylematem – jak właściwie odróżnić alergię od nietolerancji pokarmowej czy nietolerancji histaminy? Po kolei omówię każdą z tych przypadłości.

Alergia to szereg objawów wywołane kontaktem z alergenami i jest związana z nadwrażliwością układu odpornościowego.

Alergie dzielimy na:

• wziewne (np. sierść zwierząt, kurz, pyłki traw),
• pokarmowe (te najczęściej są mylone z nietolerancjami pokarmowymi),
• kontaktowe (np. środki chemiczne),
• iniekcyjne (np. jad pszczoły, leki podawane dożylnie).

Od strony układu immunologicznego  w patogenezie alergii główną rolę odgrywają przeciwciała klasy IgE - one odpowiadają za szybką reakcję na dany alergen.

Jakie mogą być objawy alergii?

Najczęściej alergie manifestują się jako nadwrażliwość ze strony układu pokarmowego, oddechowego lub układu krążenia:

• swędzenie w jamie ustnej,
• puchnięcie języka i jamy ustnej,
• podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej,
• biegunki, wymioty,
• kolki jelitowe,
• refluks,
• wysypka, pokrzywka,
• swędzenie skóry,
• pieczenie skóry,
• obrzęki skórne,
• zapalenie spojówek,
• obrzęk oczu,
• katar,
• ataki astmy,
• osłabiona odporność, częste przeziębienia.

Warto zaznaczyć, że objawy mogą wystąpić tuż po spożyciu alergenu (jeżeli reakcja jest silna to określamy to jako wstrząs anafilaktyczny –  jest bardzo niebezpieczny i może prowadzić do utraty życia - tutaj trzeba szybko reagować) lub mogą pojawić się dopiero po kilku godzinach.

W alergii pokarmowej najczęstszymi alergenami są: nabiał, jaja, ryby, owoce morza, soja, pszenica, orzeszki ziemne, orzechy, nasiona.

Czym jest nietolerancja pokarmowa?

Z kolei nietolerancja pokarmowa jest związana z działaniem mechanizmów nieimmunologicznych. Najczęściej różnego rodzaju zaburzenia trawienia i funkcji jelit, powodują, że do krwiobiegu przenikają białka pokarmowe. To sprawia, że układ odpornościowy reaguje wydzielaniem dużej ilości przeciwciał IgG. Niektórzy badacze określają nietolerancję pokarmową jako pseudoalergię.

Do najczęstszych objawów nietolerancji pokarmowej należą:

• wzdęcia,
• zaparcia,
• biegunki,
• kolki, skurcze jelit,
• nudności, wymioty,
• uczucie pełności,
• refluks.

Mogą wystąpić także objawy skórne, jak pokrzywka, trądzik, wysypka, suchość lub świąd skóry, a także inne, jak migreny, zaburzenia pamięci lub koncentracji, przewlekłe zmęczenie, bezsenność, bóle stawów czy mięśni, częste infekcje, ciągły katar.

Najważniejszym czynnikiem odróżniającym alergię od nietolerancji pokarmowej jest czas wystąpienia reakcji – przy nietolerancji jest to od kilu godzin do nawet kilku dni! Dlatego często jest trudno wychwycić, jaki dokładnie produkt wywołuje objawy.

Czym jest histamina?

To hormon tkankowy, który powstaje z histydyny (aminokwasu). Histamina jest przekaźnikiem, biorącym udział w procesie zapalnym i reakcji alergicznej. Duży wyrzut histaminy jest związany z typowymi objawami alergii – katarem, wysypką, pokrzywką.

Gdy histaminy jest zbyt dużo, enzym DAO (diaminooksydaza), rozkłada ją w jelicie cienkim. Jednak jeżeli mamy problemy z jelitami, może dojść do zaburzeń wydzielania DAO i będzie go zbyt mało, aby poradzić sobie z nadmiarem histaminy. W ten sposób kumuluje się ona w organizmie i mamy typowe objawy alergiczne.

Jak dochodzi do nietolerancji histaminy? Do przyczyn możemy zaliczyć choroby jelit (np. ZJD, infekcje jelitowe, choroba Leśniowskiego-Crohna), dietę bogatą w produkty wysokohistaminowe, leki zaburzające metabolizm histaminy, przewlekły stres.

Jakie mamy objawy nietolerancji histaminy?

• łzawiące oczy, wodnisty katar,
• swędzenie skóry, pokrzywka, wysypka,
• opuchlizna,
• zmęczenie, bóle głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• refluks, bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia,
• częste kichanie,
• kiepska tolerancja na alkohol.

Jaka powinna być diagnostyka tych problemów?

Jeżeli chodzi o problemy alergiczne to najlepiej zwrócić się do alergologa, który zleci odpowiednie testy w klasie IgE. Z kolei przy nietolerancji histaminy badamy jej poziom we krwi oraz poziom enzymu DAO.

Co do nietolerancji pokarmowych, sprawa jest dość trudna, ponieważ co prawda są dostępne testy pokarmowe w klasie IgG, jednak często okazuje się, że oparcie diety na wynikach (na zasadzie eliminacji czy rotacji) nie przynosi wyraźnej poprawy. Wszystko dlatego, że wystąpienie nietolerancji wiąże się najczęściej z jakąś dysfunkcją jelit, więc jeżeli nie zajmiemy się ich regeneracją, to dieta oparta na wynikach testów pokarmowych może niezbyt wiele zdziałać.

Dietoterapia w poszczególnych problemach

Gdy już mamy konkretną diagnozę, to postępowanie nieco się różni w zależności od przyczyny dolegliwości.

Gdy problemem jest alergia, wtedy kluczową sprawą jest rezygnacja z alergenu, który wywołuje reakcję. Warto także pamiętać o reakcjach krzyżowych - to reakcja na alergeny o podobnym składzie z innych źródeł. Na przykład, osoby, które są uczulone na pyłki brzozy, mogą reagować alergicznie na pomidory czy orzechy włoskie.

Przy nietolerancji histaminy wprowadzamy dietę niskohistaminową, czyli ograniczamy lub wykluczamy takie produkty jak: kakao, czekolada, ryby i owoce morza, fermentowane produkty, surowe i dojrzewające mięsa, glutenowe zboża, owoce (cytrusy, truskawki, wiśnie, winogrona, banany, maliny, kiwi), alkohol, rośliny strączkowe, drożdże, ocet jabłkowy, balsamiczny, winny, warzywa (pomidory, bakłażan).

Próg tolerancji na histaminę jest inny u każdej osoby, dlatego nie trzeba wykluczać całkowicie wszystkich wymienionych wyżej produktów. Należy obserwować swój organizm i dopasowywać według tego swój jadłospis.

Przy nietolerancji pokarmowej podstawą powinno być prowadzenie dzienniczka żywieniowego i skrupulatne zapisywanie posiłków oraz samopoczucia. W ten sposób łatwiej zidentyfikować produkty, które faktycznie szkodzą i ułożyć odpowiednio plan żywieniowy.

Przy każdej z tych przypadłości priorytetem powinna być regeneracja i poprawa pracy jelit – to w nich najczęściej leży przyczyna wystąpienia alergii czy nietolerancji pokarmowej. Podstawą tutaj jest odpowiednia diagnostyka (np. w kierunku nieswoistych zapaleń jelitowych, SIBO, czy infekcji pasożytniczych lub grzybiczych), a następnie konkretny plan naprawy jelit, obejmujący dopasowaną dietę, suplementację oraz zmiany w stylu życia.

Źródła:

Jarosz M., Dzieniszewski J., Alergie pokarmowe, Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Böttcher I, Klimek L., Histamine intolerance syndrome. Its significance for ENT medicine

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16402096

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17490952

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15131563

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241964/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20042231

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16391571

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16782524

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21792544

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1447636