Wpływ przyjmowania metforminy na ryzyko niedoboru witaminy B12 

Metformina jest obecnie najczęściej stosowanym lekiem przeciwcukrzycowym, bowiem niemal wszystkie wytyczne towarzystw naukowych w dziedzinie diabetologii na całym świecie zalecają jej przyjmowanie jako leku pierwszego rzutu w leczeniu pacjentów z cukrzycą typu 2 [1]. Ponadto, metformina jest także często wykorzystywana w leczeniu innych stanów związanych z występowaniem oporności na insulinę, takich jak chociażby zespół policystycznych jajników (PCOS).

Metformina - działanie, właściwości

Dowiedziono, że metformina wykazuje korzystny wpływ na ubytek masy ciała, metabolizm węglowodanów i ochronę naczyń krwionośnych [1]. Biorąc w dodatku pod uwagę jej potencjalne działanie przeciwnowotworowe i to, że obecnie prowadzonych jest także szereg badań u osób bez cukrzycy, warto wspomnieć, że jej długotrwałe przyjmowanie może wiązać się również z istotnymi skutkami ubocznymi [1, 2]. Między innymi stwierdzono, że u pacjentów długotrwale leczonych metforminą istnieje wyraźnie zwiększone ryzyko rozwoju niedokrwistości, co może być spowodowane obniżeniem stężenia witaminy B12 w surowicy krwi.

Witamina B12 jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla zachowania optymalnego zdrowia [1]. Odgrywa ona ważną rolę w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego, metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów oraz w tworzeniu czerwonych krwinek. Oprócz wzrostu ryzyka wystąpienia anemii, niedobór witaminy B12 może zwiększać również nasilenie neuropatii obwodowej u pacjentów z cukrzycą typu 2. Ponadto, ze względu na to, iż witamina B12 uczestniczy w najważniejszym szlaku metabolizmu homocysteiny, obniżenie jej stężenia z reguły prowadzi do wzrostu stężenie homocysteiny w osoczu krwi, co jest silnie związane z rozwojem choroby sercowo-naczyniowej u pacjentów z cukrzycą i zespołem policystycznych jajników.

• APOLLO'S HEGEMONY+ Methylcobalamin B12 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• APOLLO'S HEGEMONY+ Hydroxo-adeno B12 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• APOLLO'S HEGEMONY P5P 120 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• OWNWAI Inozytol 80g
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• LABS212 KPU 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Metformina - badania

W dotychczas przeprowadzonych badaniach zauważono, że 30 % pacjentów leczonych metforminą przez długi okres czasu doświadczyło zaburzeń wchłaniania witaminy B12 i obniżenia jej stężenia w surowicy krwi od 14 % do nawet 30 % [1]. W jednym z największych jak dotąd prospektywnych, kontrolowanych badań klinicznych z randomizacją, które oceniały poziomy witaminy B12 u pacjentów z cukrzycą typu 2, długotrwale leczonych metforminą wykazano, że trwająca ponad 4 lata terapia metforminą skutkowała zmniejszeniem stężenia witaminy B12 o 19 %, zwiększeniem stężenia homocysteiny o 5 % oraz wiązała się z 11-krotnym wzrostem ryzyka niskiego poziomu witaminy B12 w porównaniu z placebo [3].

W 2014 roku w renomowanym czasopiśmie PLoS One ukazała się systematyczna praca przeglądowa, uwzględniająca 6 randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych z całościowym udziałem 816 uczestników, której celem była ocena wpływu metforminy na stężenie witaminy B12 [1]. W niniejszej metaanalizie wykazano, że metformina przyczyniła się do obniżenia stężenia witaminy B12 u pacjentów z cukrzycą typu 2 i PCOS w sposób zależny od dawki. Analiza podgrup z kolei ujawniła, że ​​metformina przyjmowana w wyższej dawce może znacznie zmniejszyć stężenie witaminy B12.

W innym systematycznym przeglądzie fachowego piśmiennictwa i metaanalizie z 2016 roku, brytyjscy naukowcy z londyńskiego Uniwersytetu of Surrey zaobserwowali związek między stosowaniem metforminy a niższym poziomem witaminy B12 średnio o 57 pmol/L po okresie leczenia trwającym od 6 do 9 tygodni, co prowadzi do jawnego niedoboru, bądź wystąpienia granicznego stężenia witaminy B12 u niektórych pacjentów z cukrzycą typu 2 [4].

Przypuszcza się, że obserwowany w licznych badaniach naukowych niedobór witaminy B12 ściśle związany ze stosowaniem metforminy występuje przede wszystkim z powodu upośledzenia wchłaniania witaminy B12 [5]. Pomimo, iż pierwotne hipotezy obejmowały zmianę metabolizmu kwasów żółciowych, przerost flory bakteryjnej w jelicie cienkim lub wpływ na wydzielanie czynnika wewnętrznego IF, obecnie najbardziej akceptowanym wyjaśnieniem występowania tego zjawiska jest wpływ metforminy na zależne od wapnia działanie błony odpowiedzialnej za produkcję czynnika wewnętrznego IF ułatwiającego proces wchłaniania witaminy B12 w końcowym odcinku jelita cienkiego.

Podsumowanie

Podsumowując niniejszy artykuł, istnieją solidne dowody naukowe na to, iż pacjenci z cukrzycą typu 2 i/lub PCOS, którzy są poddani leczeniu metforminą mogą charakteryzować się istotnie niższym stężeniem witaminy B12 we krwi oraz podwyższonym poziomem homocysteiny w osoczu krwi. Uważa się tym samym za rozsądne, aby regularnie monitorować poziom witaminy B12 we krwi za pomocą odpowiednich metod diagnostycznych (kwas metylomalonowy lub holotranskobalamina) u tych pacjentów, którzy są szczególnie narażeni na zwiększone ryzyko jej niedoboru i wystąpienie niedokrwistości [2].

Przeczytaj więcej o witaminie B12.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Liu Q., Li S., Quan H., Li J.: Vitamin B12 status in metformin treated patients: systematic review. PLoS One. 2014 Jun 24;9(6):e100379. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4069007/
2. Mastroianni A., Ciniselli C.M., Panella R., Macciotta A., Cavalleri A., Venturelli E., et al.: Monitoring Vitamin B12 in Women Treated with Metformin for Primary Prevention of Breast Cancer and Age-Related Chronic Diseases. Nutrients. 2019 May 7;11(5). pii: E1020. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6567263/
3. de Jager J., Kooy A., Lehert P., Wulffelé M.G., van der Kolk J., Bets D., et al.: Long term treatment with metformin in patients with type 2 diabetes and risk of vitamin B-12 deficiency: randomised placebo controlled trial. BMJ. 2010 May 20;340:c2181. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2874129/
4. Chapman L.E., Darling A.L., Brown J.E.: Association between metformin and vitamin B12 deficiency in patients with type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Metab. 2016 Nov;42(5):316-327. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27130885
5. Aroda V.R., Edelstein S.L., Goldberg R.B., Knowler W.C., Marcovina S.M., Orchard T.J., et al.: Long-term Metformin Use and Vitamin B12 Deficiency in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study. J Clin Endocrinol Metab. 2016 Apr;101(4):1754-61. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4880159/ [/bg_collapse]