Indywidualne podejście do aktywności fizycznej osób o wysokiej wrażliwości sensorycznej 

Indywidualne różnice w reaktywności lub wrażliwości na bodźce środowiskowe zaobserwowano zarówno u ludzi, jak i u wielu gatunków zwierząt [1]. Niewątpliwie, takie zróżnicowanie behawioralne wynika ze zmienności międzyosobniczej w zakresie wrażliwości środowiskowej, zdefiniowanej jako zdolność do odbierania i przetwarzania bodźców zewnętrznych.

Pomimo, iż ta podstawowa zdolność jest istotna dla wszystkich ludzi, zwłaszcza biorąc pod uwagę znaczenie adaptacji organizmu do określonych warunków środowiskowych w celu pomyślnego rozwoju jednostki, to jednak niektóre osoby wydają się być znacznie bardziej wrażliwe niż inne. Coraz więcej dowodów naukowych z dziedziny psychologii i psychiatrii, wskazuje na istotne różnice międzyludzkie w reaktywności na bodźce środowiskowe, które mogą wynikać między innymi z uwarunkowanego biologicznie temperamentu (np. neurotyczność – negatywna emocjonalność), czy określonego wariantu genów (np. krótki allel polimorfizmu genu transportera serotoniny).

W jednej z prac wykazano, że polimorfizm regionu promotora genu dla transportera serotoniny (5-HTTLPR) jest powiązany z wysoką wrażliwością sensoryczną, wynikającą z wrodzonej właściwości układu nerwowego, bowiem zarówno cecha, jak i polimorfizm obejmują silniejsze reakcje emocjonalne, głębsze przetwarzanie informacji zmysłowych, większą świadomość subtelności środowiskowej oraz łatwą nadmierną stymulację systemu nerwowego [2].

Konieczność indywidualnego podejścia do danej osoby

Istnienie różnic międzyosobniczych sprawia, że w różnorodny sposób każdy z nas reaguje na bodźce treningowe, poszczególne składniki pokarmowe, alkohol, kofeinę, nikotynę, leki, niedobór snu, nadmierną ilość pracy, hałas, intensywny zapach, jasne światło, otoczenie, etc. Wyniki pierwszych badań w tej materii szacują, że około 15 – 20 % populacji można uznać za osoby o wysokiej wrażliwości sensorycznej, co jest ściśle powiązane z wysoką reaktywnością ośrodkowego układu nerwowego i tym samym większą głębią przetwarzania informacji oraz tendencją do łatwego przestymulowania bodźcami środowiskowymi [3].

Uważa się dzisiaj, iż jest to cecha temperamentu, która jest uwarunkowana w głównej mierze biologicznie i absolutnie nie jest żadnym zaburzeniem, chociaż 80 % społeczeństwa jest zdecydowanie mniej wrażliwa na bodźce. Z całą pewnością dla takich osób, kluczowe jest umiejętne radzenie sobie z zewnętrznymi czynnikami stresogennymi, bowiem długotrwałe narażenie na nadmiar stresorów w życiu codziennym może w konsekwencji prowadzić do rozwoju zaburzeń zdrowia psychicznego, np. depresji. Co ciekawe, istnieją również doniesienia, które sugerują, że dzieci o wysokiej wrażliwości sensorycznej są bardziej skłonne posiadać szczupłą sylwetkę, wąską twarz i jasnoniebieskie oczy, które są cechami wyraźnie powiązanymi z ektomorficznym typem budowy ciała [4, 5].

Wedle wstępnych rozważań tychże autorów przytoczonych prac, osoby wysoko wrażliwe mogą źle znosić zarówno wyczerpujące długotrwałe ćwiczenia fizyczne o wysokiej intensywności, jak i treningi siłowe z dużym ciężarem, które zazwyczaj mocno obciążają układ nerwowy, co może nadmiernie aktywować część współczulną autonomicznego systemu nerwowego i nasilać odpowiedź osi hormonalnej podwzgórze - przysadka mózgowa – nadnercza. Na domiar tego, przypuszcza się, że osoby o wysokiej wrażliwości sensorycznej w wyniku zbyt wysokich obciążeń wysiłkowych i zbyt dużej objętości treningowej mogą stosunkowo szybko zacząć skarżyć się na objawy związane z zespołem przetrenowania, dlatego mając na uwadze powyższe informacje, warto we współpracy z takimi osobami położyć szczególny nacisk na ćwiczenia o niskim i umiarkowanym stopniu intensywności, a także liczne techniki relaksacyjne, mające na celu redukcję napięcia mięśniowego i rozluźnienie ciała.

Wnioski

Reasumując niniejszy artykuł, niewątpliwie kluczowe w dzisiejszych czasach jest indywidualne podejście do współpracy z klientem zarówno w gabinecie dietetycznym, jak i na sali treningowej, bowiem istnieje szereg uwarunkowanych genetycznie różnic międzyludzkich, które nierzadko sprawiają, że dopiero dobór odpowiedniej dla danej osoby strategii dietetyczno-treningowej może ostatecznie zadecydować o owocnych rezultatach. Bez cienia wątpliwości, aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla zdrowia każdej jednostki, niezależnie od określonego temperamentu, czy ogólnych predyspozycji genetycznych do uprawiania sportu, niemniej jednak warto mieć świadomość tego, że niektóre osoby będą preferować bardziej lekką i umiarkowaną formę wysiłku fizycznego, natomiast inne ćwiczenia o wysokiej intensywności, czy z dużym obciążeniem, dlatego nie należy „wrzucać wszystkich do jednego worka” i przekonywać do jednej metody, sprawdzonej dotychczas na pewnej grupie osób. Na ogół sygnały płynące z ciała mówią bardzo wiele o tym jak reaguje organizm na dane bodźce środowiskowe i warto ich posłuchać, a niekoniecznie zagryzać zęby i robić coś na zasadzie „bo tak trzeba” lub „bo przecież robią tak inni”. Warto poszukać swojego optymalnego zapotrzebowania na bodźce pochodzące z aktywności ruchowej.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Lionetti F., Aron A., Aron E.N., Burns G.L., Jagiellowicz J., Pluess M.: Dandelions, tulips and orchids: evidence for the existence of low-sensitive, medium-sensitive and high-sensitive individuals. Transl Psychiatry. 2018 Jan 22;8(1):24. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5802697/
2. Homberg J.R., Schubert D., Asan E., Aron E.N.: Sensory processing sensitivity and serotonin gene variance: Insights into mechanisms shaping environmental sensitivity. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27697602
3. Greven C.U., Lionetti F., Booth C., Aron E.N., Fox E., Schendan H.E., et al.: Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. Neurosci Biobehav Rev. 2019 Mar;98:287-305. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0149763418306250?via%3Dihub
4. Rizzo-Sierra C.V., Leon-S M.E., Leon-Sarmiento F.E.: Higher sensory processing sensitivity, introversion and ectomorphism: New biomarkers for human creativity in developing rural areas. J Neurosci Rural Pract. 2012 May;3(2):159-62. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3409988/
5. Rizzo-Sierra C.V., Duran M.C., Leon-Sarmiento F.E.: Highly sensitive trait and ectomorphism: another link on creativity and psychopathology. Can J Psychiatry. 2011 Nov;56(11):702; author reply 702-3. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/070674371105601110 [/bg_collapse]