Czy efektywność diety bezglutenowej bywa przeceniana przez wielu sportowców? 

W ostatnich latach moda na dietę bezglutenową upowszechniła się nie tylko pośród entuzjastów zdrowego stylu życia, lecz również w środowisku sportowców zawodowych, bowiem coraz częściej można spotkać się w mediach z informacjami, które sugerują, iż dany sportowiec wysokiej klasy osiągnął swój niebywały sukces sportowy między innymi właśnie dzięki odpowiedniej diecie, która nierzadko oprócz glutenu, eliminuje również całkowicie nabiał, cukier, nasiona roślin strączkowych i alkohol.

Jak się okazuje, dość liczna grupa sportowców dokonuje ochoczo samodzielnej diagnostyki nadwrażliwości na gluten opierając się na występujących u nich objawach (m.in.: dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zmęczenie, problemy skórne, itp.) rzekomej nietolerancji, co jest głównym powodem rozpoczęcia przestrzegania diety bezglutenowej [1]. Ponadto, odnotowuje się, iż wielu dietetyków sportowych, trenerów, lekarzy, czy innych sportowców wyczynowych sugeruje swoim podopiecznym, bądź kolegom z drużyny/klubu eliminację z diety glutenu w celu uzyskania określonych korzyści zdrowotnych, zmniejszenia ryzyka kontuzji, poprawy samopoczucia i zwiększenia zdolności wysiłkowych. W publikacjach naukowych z ostatnich kilku lat wspomina się, że blisko 41 % sportowców zgłasza stosowanie na co dzień diety bezglutenowej, co jest wynikiem aż czterokrotnie wyższym, aniżeli rzeczywiste wymagania kliniczne oparte o rezultaty badań populacyjnych [2].

Czy dieta bezglutenowa rzeczywiście gwarantuje dodatkowe korzyści sportowcom?

Pod koniec 2015 roku zespół naukowców pod kierunkiem Dr Lis przeprowadził jak dotąd jedyne randomizowane kontrolowane badanie z udziałem sportowców, mianowicie wytrenowanych kolarzy, w którym dokonano oceny wpływu diety bezglutenowej na możliwości wysiłkowe, objawy żołądkowo-jelitowe, samopoczucie, uszkodzenie jelit, a także reakcje zapalne u uczestników studium bez zdiagnozowanej celiakii oraz zespołu jelita nadwrażliwego [3]. Jak się bowiem okazało, krótkoterminowy 7-dniowy eksperyment polegający na stosowaniu diety bezglutenowej u 13 sportowców wytrzymałościowych nie przyczynił się do zwiększenia u nich wydolności fizycznej organizmu, złagodzenia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, polepszenia samopoczucia oraz poprawy markerów zapalnych, a także stężenia jelitowego białka wiążącego kwasy tłuszczowe (I-FABP), oceniającego uszkodzenie jelit.

Badane parametry nie różniły się istotnie w porównaniu do uczestników spożywających dietę zawierającą tradycyjnie gluten. Niewątpliwie, pomimo wyraźnego ograniczenia jakim był krótki czas trwania badania i mała liczebność próby badawczej, stanowi ono ważny pierwotny dowód naukowy wskazujący na brak poprawy możliwości wysiłkowych i brak polepszenia samopoczucia w wyniku stosowania diety bezglutenowej u sportowców.

A może dieta low-FODMAP zamiast bezglutenowej w przypadku występujących symptomów ze strony przewodu pokarmowego u sportowców?

Duża liczba sportowców łączy występujące u nich epizody objawów żołądkowo-jelitowych związanych z podejmowanym wysiłkiem fizycznym, zwłaszcza długotrwałymi ćwiczeniami o charakterze wytrzymałościowym z niektórymi składnikami pokarmowymi, spośród których najgorszą sławę zyskały produkty zbożowe zawierające gluten (pszenica, żyto, jęczmień i owies na skutek zanieczyszczenia) oraz mleko i jego przetwory, czego konsekwencją jest nierzadko potencjalnie niepotrzebna eliminacja wspomnianych pokarmów lub nawet określonych grup żywności [4].

Chociaż nie ma na to dowodów potwierdzających w fachowej literaturze, dieta bezglutenowa zyskała daleko idące uznanie jako skuteczna strategia łagodzenia symptomów ze strony układu pokarmowego powiązanych z podejmowanym wysiłkiem fizycznym i poprawy parametrów wpływających na wyniki sportowe. Niemniej jednak, warto podkreślić, że interesującą alternatywną strategią dla sposobu odżywiania całkowicie wykluczającego gluten w celu poprawy dolegliwości żołądkowo-jelitowych u sportowców jest dieta o niskiej zawartości FODMAP, która koncentruje się przede wszystkim na ograniczeniu podaży z żywnością, łatwo fermentujących, krótkołańcuchowych węglowodanów, w tym galakto- i fruktooligosacharydów (GOS i FOS), disacharydów (laktozy), monosacharydów (fruktozy) oraz polioli (np. sorbitolu, mannitolu, ksylitolu), a tym samym ogranicza wiele zbóż glutenowych (np. pełnoziarnista pszenica, żyto) naturalnie obfitujących we fruktany.

Co jeszcze ważne, w fachowej literaturze zostały w ostatnich kilku latach opisane przypadki sportowców dyscyplin wytrzymałościowych u których po wprowadzeniu interwencji żywieniowej polegającej na restrykcji FODMAP wyraźnie zmniejszyły się dokuczliwe objawy ze strony układu pokarmowego powiązane z wykonywanymi długotrwałymi ćwiczeniami, czego nie stwierdzono dotychczas w przypadku diety bez glutenu [5 – 7].

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Lis D.M., Stellingwerff T., Shing C.M., Ahuja K.D., Fell J.W.: Exploring the popularity, experiences, and beliefs surrounding gluten-free diets in nonceliac athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2015 Feb;25(1):37-45. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24901744
2. Lis D.M., Fell J.W., Ahuja K.D., Kitic C.M., Stellingwerff T.: Commercial Hype Versus Reality: Our Current Scientific Understanding of Gluten and Athletic Performance. Curr Sports Med Rep. 2016 Jul-Aug;15(4):262-8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27399823
3. Lis D., Stellingwerff T., Kitic C.M., Ahuja K.D., Fell J.: No Effects of a Short-Term Gluten-free Diet on Performance in Nonceliac Athletes. Med Sci Sports Exerc. 2015 Dec;47(12):2563-70. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25970665
4. Lis D.M.: Exit Gluten-Free and Enter Low FODMAPs: A Novel Dietary Strategy to Reduce Gastrointestinal Symptoms in Athletes. Sports Med. 2019 Feb;49(Suppl 1):87-97. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs40279-018-01034-0
5. Lis D., Ahuja K.D., Stellingwerff T., Kitic C.M., Fell J.: Case Study: Utilizing a Low FODMAP Diet to Combat Exercise-Induced Gastrointestinal Symptoms. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2016 Oct;26(5):481-487. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27097380
6. Lis D.M., Stellingwerff T., Kitic C.M., Fell J.W., Ahuja K.D.K.: Low FODMAP: A Preliminary Strategy to Reduce Gastrointestinal Distress in Athletes. Med Sci Sports Exerc. 2018 Jan;50(1):116-123. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28891824
7. Gaskell S.K., Costa R.J.S.: Applying a Low-FODMAP Dietary Intervention to a Female Ultra-Endurance Runner With Irritable Bowel Syndrome During a Multi-Stage Ultra-Marathon. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2019 Jan 1;29(1):61-67. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29757053 [/bg_collapse]