Efekt placebo w sporcie 

Nierzadko sportowcy (zarówno amatorzy, jak i zaawansowani) sięgają po różnego rodzaju środki i suplementy diety w nadziei na poprawę zdolności wysiłkowych, wydolności, siły lub ogólnie "jakiejkolwiek" poprawy. Niestety skutecznych substancji aktualnie znamy dość niewiele, stąd możliwości dodatkowych (legalnych) wspomagaczy są ograniczone. Z pomocą przychodzi jednak efekt placebo, który jak się okazuje, może podnieść wspomniane parametry dość znacząco. Jak prezentują się wyniki niektórych badań naukowych w tym temacie?

Jednym z szczególnie ciekawszych eksperymentów jest praca z roku 2006, w której 6 dobrze wyszkolonych rowerzystów podejmowało 3 próby jazdy na 10 kilometrów [1]. Uczestnicy zostali poinformowani, że w badaniach doświadczalnych, każdy z nich otrzyma placebo, 4,5 mg/kg m.c. lub 9,0 mg/kg m.c. kofeiny (losowo przypisane). Co ciekawe, tak naprawdę placebo podawano we wszystkich próbach.

Jak się okazało, zależność „dawka-odpowiedź” była widoczna w badaniach doświadczalnych. Gdy ochotnicy wierzyli, że dostają placebo zaobserwowano średni spadek mocy o 1,4% (-4,6 do 1,9%). Zanotowano 1,3% wzrost mocy niż na początku, kiedy wierzyli, że spożywali 4,5 mg/kg m.c. (-1,4 do 4,1%) i co ciekawe, aż 3,1% wzrost, gdy wierzyli, że spożywali 9,0 mg/kg m.c. kofeiny (-0,4 do 6,7%). Co jeszcze ciekawsze i zaskakujące - wszyscy uczestnicy zgłaszali objawy niepożądane związane z kofeiną (w związku z rzekomym przedawkowaniem).

Równie intrygujących danych dostarcza praca z roku 2009, w której oceniano ergogeniczny wpływ placebo u 12 trenujących mężczyzn [2]. Uczestnicy zostali poinformowani, że otrzymają roztwór zawierający 3 mg/kg m.c. kofeiny lub placebo przed wysiłkiem. Przeprowadzano 3 próby (bez spożycia jakiejkolwiek substancji, przy spożyciu placebo i przy spożyciu placebo podanego jako rzekome 3 mg/kg m.c. kofeiny). Ochotnicy wykonywali prostowanie jednej nogi na maszynie przy 60% 1RM.

Jak się okazało, gdy uczestnicy wierzyli, że spożyli kofeinę, wykonali znacznie więcej powtórzeń (średnia różnica = 4,1 powtórzeń) i podnieśli w sumie znacznie więcej ciężaru (średnia różnica = 139,1 kg)

W roku 2009 opublikowano nawet przegląd badań nad ergogenicznym efektem placebo w sporcie [3]. Jak wskazują wyniki, po interwencji placebo można spodziewać się zmian w wydolności od - 7,8% do + 50,7%

Wydaje się, że używając w badaniach nawet podwójnie ślepej próby (ani uczestnicy, ani badacze nie wiedzą kto przyjmuje daną substancje - wie to komputer), gdzie grupą kontrolną jest grupa placebo, może się okazać, że substancja czynna zadziała inaczej (gdy uczestnicy uważają, że ją spożyli lub nie). Jest prawdopodobne, że placebo może maskować efekty substancji czynnej, stąd sugeruje się, że grupa kontrolna bez jakiejkolwiek interwencji jest dość istotna.

Placebo używane w praktyce?

Okazuje się, że efekt placebo bywa stosunkowo często wykorzystywany przez trenerów. W badaniu ankietowym z roku 2016 90% z 96 trenerów zawodników na poziomie regionalnym, krajowym i międzynarodowym, zaznaczyło, że jest świadoma istnieniu efektu placebo. Aż 44% trenerów notowała efekt placebo u swoich sportowców. 2/3 trenerów zgadzało się na szersze wykorzystanie placebo w sporcie. Osoby pracujące na poziomie międzynarodowym podawały placebo częściej niż pozostałe. Respondenci, którzy wykorzystali placebo w przeszłości odnotowali poprawę wyników sportowych u swoich zawodników.

Podsumowanie

Efekt placebo dokumentowany jest nawet w badaniach naukowych. Okazuje się, że silna wiara w dany suplement może zwiększyć zdolności wysiłkowe (nawet pomimo braku substancji aktywnej). Taki zabieg może znaleźć swoje szerokie zastosowanie (choć ciężko przewidzieć jego skuteczność u indywidualnej jednostki)
[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Beedie CJ1, Stuart EM, Coleman DA, Foad AJ. Placebo effects of caffeine on cycling performance. Med Sci Sports Exerc. 2006 Dec;38(12):2159-64.

2. Duncan MJ1, Lyons M, Hankey J. Placebo effects of caffeine on short-term resistance exercise to failure. Int J Sports Physiol Perform. 2009 Jun;4(2):244-53.

3. CJ Beedie, AJ Foad. The placebo effect in sports performance : a brief review. Sports Med. 2009;39(4):313-29. [/bg_collapse]