Maślan Sodu – działanie, wskazania i dawkowanie 

Kwas masłowy, inaczej maślan sodu zyskał na popularności w ostatnich latach nie ze względu na modę, która nierzadko przenika do świata suplementów i dietetyki, ale ze względu na powszechność występowania chorób przewodu pokarmowego. Jest z powodzeniem stosowany w leczeniu nie tylko niepożądanych objawów, ale przede wszystkim we wspieraniu leczenia przyczyn dysfunkcji układu trawiennego.

• APOLLO'S HEGEMONY Sodium Butyrate 240 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• ALINESS Maślan Sodu 550mg 100 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Czym jest maślan sodu

Maślan (kwas masłowy) jest krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym, zawierającym w sobie 4 atomy węgla, w tym grupę karboksylową. Kwasy tłuszczowe jak sama nazwa sugerują są składnikami budulcowymi tłuszczów, których nasze komórki potrzebują do prawidłowego funkcjonowania. Maślan jest syntetyzowany w naszych jelitach gdy bakterie umiejscowione w ich ścianach fermentują niestrawne włókna błonnika z pokarmów bogatych w węglowodany złożone.

Maślan jest preferowanym źródłem energii dla komórek ściany okrężnicy. Jest niezbędny do utrzymania zdrowej, nieprzenikalnej bariery między okrężnicą a krwiobiegiem oraz zapobiega stanom zapalnym jelita.

Produkcja maślanu zależy w dużej mierze od pH jelita grubego. Bakterie wytwarzające maślan rozwijają się w bardziej kwaśnym środowisku (czyli takim o niższe pH), podczas gdy bakterie wytwarzające inne krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, takie jak octan i propionian, preferują bardziej zasadowe środowisko (czyli takie o wyższym pH).

Sa to sam maślan sodu jest solą powstającą z połączenia kwasu masłowego oraz sodu, będącą stabilną formą maślanu, najczęściej stosowaną w suplementach diety wspierających zdrowie jelit.

Mechanizm działania Maślanu sodu

Maślan hamuje aktywność deacetylazy histonowej (HDAC) - enzymu który upakowuje cząsteczki DNA w ciasne, zwarte struktury i zapobiega jego ekspresji. Innymi słowy, maślan rozluźnia strukturę DNA i zwiększa tym samym ekspresję genów.

Leki hamujące HDAC są obecnie stosowane w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej i zapobieganiu napadom padaczkowym. Wczesne badania sugerują, że mogą one być również skutecznymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Związek między maślanem a HDAC pomaga wyjaśnić, dlaczego nasza flora jelitowa ma tak duży wpływ na nasze zdrowie psychiczne. I faktycznie, ludzie z poważnymi zaburzeniami depresyjnymi według badań mają znacząco mniej bakterii syntetyzujących maślan w swoich jelitach od osób zdrowych.

Źródła żywieniowe maślanu sodu

Maślan można w pewnym stopniu dostarczać wprost ze źródeł dietetycznych. Na przykład bogate w kwas masłowy są produkty mleczne, zwłaszcza masło (jak z resztą sama nazwa substancji sugeruje).

Masło, który jest na tyle bogatym źródłem tego kwasu że ten przejął od niego nazwę, zawiera około 3 do 4% maślanu w postaci tributyryny. Oleje roślinne również zawierają kwas masłowy w pewnym stopniu.

Spożywanie większej ilości błonnika zwiększa produkcję maślanu przez niektóre bakterie w jelitach. Generalnie istnieje związek między wyższym spożyciem pokarmów roślinnych a zwiększonym poziomem krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), w tym maślanu, syntetyzowanych w obrębie układu trawiennego.

Jednakże nie wszystkie produkty pochodzenia roślinnego powodują zwiększanie poziomu maślanu w organizmie. Na przykład dieta bogata w owoce lub skrobię wiąże się z wysokim poziomem maślanu w jelitach, ale otręby pszenne które mają naturalnie niską zawartość skrobii nie wpływają na intensyfikacje syntezy maślanu w jelitach.

W zależności od składu Twojej flory jelitowej następujące produkty żywieniowe mogą aktywizować komórki produkujące SFCA, w tym maślan:

• Produkty bogate w inulinę: karczochy, czosnek, por, cebula i szparagi
• Produkty bogate w fruktooligosacharydy (FOS): owoce i warzywa, w tym banany, cebula, czosnek i szparagi
• Produkty bogate w skrobię oporną: gotowany i ochłodzony ryż, ziemniaki i zielone banany
• Produkty bogate w pektyny: jabłka, morele, marchewki, pomarańcze
• Otręby owsiane
• Arabinoksylan
• Guma guar
• Arabinogalaktan
• Mąki ze skrobi kukurydzianej, ziemniaczanej lub babki lancetowatej

Korzyści zdrowotne maślanu sodu

Do głównych korzyści zdrowotnych maślanu sodu zalicza się:

• Dostarczanie energii dla komórek okrężnicy
• Profilaktykę nowotworów okrężnicy
• Zwiększanie aktywności mitochondriów
• Zapobieganie przenikaniu toksyn przez barierę jelitową
• Poprawienie wrażliwości insulinowej
• Promowanie zdrowej wagi
• Zwalczanie stan zapalny
• Zapobieganie rozwojowi bakterii chorobotwórczych
• Ochrona układu nerwowego

Układ trawienny i maślan sodu

Układ trawienny jest miejscem rozkładania pokarmu na czynniki pierwsze, wchłaniania składników odżywczych, kreacji i zachowania odporności, tworzenia witamin i energii dla jelit, dzięki czemu mogą spełniać swoje funkcje. Kwas masłowy należy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (short chain fatty acids – SCFA) i jest podstawowym źródłem energii dla komórek nabłonka jelit. Czysty kwas masłowy nie jest przyjemny w zapachu, ale występuje w naszym organizmie, czego potwierdzeniem jest jego obecność w zwracanej treści pokarmowej w czasie wymiotów [1], a także dowiodły to liczne badania dot. składu środowiska jelit. Najważniejszą informacją jest to, że kwas masłowy może być:

• produkowany przez nas organizm,
• dostarczany poprzez żywność w niewielkich ilościach (m.in. z tłuszczu mięsnego, tłustego nabiału),
• suplementowany w formie kapsułek.

Produkcja kwasu masłowego w organizmie odbywa się dzięki obecności flory bakteryjnej, która w procesie fermentacji wykorzystuje spożywany przez nas błonnik. Błonnik znajdziemy głównie w warzywach strączkowych (groch, fasola, soja, groszek, ciecierzyca, soczewica, itd.), orzechach, produktach zbożowych, produktach pełnoziarnistych  i przede wszystkim w warzywach i owocach. Zauważa się, że dieta wysokobłonnikowa zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego i do tego przyczynia się m.in. korzystna produkcja kwasu masłowego [2].

Kwas masłowy, który występuje w produktach odzwierzęcych (tłuszcz zwierzęcy, nabiał) jest dobrym źródłem, jednakże należy pamiętać, że tłuszcze zwierzęce to bogactwo nasyconych kwasów tłuszczowych, które według najnowszych zaleceń żywieniowych powinny być spożywane w jak najmniejszej ilości w zbilansowanej diecie.

Ostatnie źródło maślanu sodu to kapsułka, która zanim znalazła zastosowanie przeszła wiele badań, by mogła spełniać swoje funkcje. Maślan sodu jest dość szybko metabolizowany w żołądku i w początkowym odcinku jelita cienkiego, stąd długo pracowano nad kapsułką, która mogłaby dotrzeć w stanie nienaruszonym m.in. do jelita czczego, krętego i okrężnicy. W końcu zamknięto go w odporną kapsułkę, która znacznie ograniczyła nieprzyjemny zapach substancji i dzięki temu wiele osób może skorzystać z jego właściwości bez żadnych przeszkód.

Większość badań naukowych dotyczących korzyści stosowania kwasu masłowego skupia się na przewodzie pokarmowym. Badania wykazały, że kwas masłowy może mieć pozytywny wpływ na pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi i zapalnymi jelit. Okazuje się jednak, że to nie jedyny cel badawczy, a w przyszłości prawdopodobnie obejmie wiele aspektów zdrowotnych.

Maślan sodu i IBS

IBS, czyli zespół jelita drażliwego może charakteryzować się różnorakimi objawami zaczynając od zaparć, poprzez biegunki, wzdęcia, czy ból brzucha. Wciąż toczone są badania, jednak już kilka z nich dotyczy zasadności stosowania kwasu masłowego. Zauważa się, że zażywanie kwasu masłowego może prowadzić do zmniejszenia bólu brzucha w czasie wypróżniania i normalizacji wypróżnień u osób z IBS [3]. Badanie dotyczyło 66 osób, z których 34 otrzymywało maślan sodu w dawce 300 mg (2 razy po 150 mg dziennie), a reszta placebo w trakcie toczonej standardowej terapii leczenia IBS. Pozytywne efekty stosowania preparatu zauważono już po 4 tygodniach [4]. W innym badaniu z udziałem 113 osób dostrzeżono, że w jelitach osób z IBS  ilość bakterii odpowiedzialnych za produkcję kwasu masłowego jest zbyt niska, co rodzi konieczność dalszych badań nad suplementacją [5]. Dokładny mechanizm jest wciąż do końca niejasny. Ciekawe jest jeszcze to, że obecność kwasu masłowego w jelitach może hamować wzrost niepożądanych bakterii negatywnie wpływających na funkcję jelita i to może być powód redukcji objawów IBS. Kwas masłowy może również poprawiać wchłanianie wody w jelitach, co jest istotne w przypadku pacjentów, u których występuje biegunka, również ta o charakterze wrodzonym [6].

Maślan sodu a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

WZJG jest to jedna z chorób zapalnych jelit, w której zauważa się zaburzoną produkcję kwasu masłowego, co może być jedną z przyczyn niepożądanych zmian w błonie śluzowej okrężnicy [7]. Zaburzona produkcja wynika głównie z upośledzonej oksydacji maślanu, a częściowym rozwiązaniem tego problemu może być suplementacja maślanem sodu. Dostarczenie do jelit w sposób egzogenny (kapsułki, wlewy) maślanu pozwala częściowo pokonać niewydolność procesu oksydacji. Tym sposobem zauważa się, że u pacjentów chorujących na WZJG podanie maślanu poprawia stan błony śluzowej jelita zarówno w badaniu klinicznym, endoskopowym jak i histopatologicznym [8]. Choroba ta również wiąże się z nierównowagą pierwiastków w organizmie, m.in. wysokim stężeniem chlorków i sodu. W badaniu na zwierzętach zauważono, że suplementacja maślanem sodu zwiększa szansę na przywrócenie ich właściwego poziomu [9].

Maślan sodu i choroba Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna, obok WZJG, to jedna z chorób zapalnych jelit, w której dostrzega się możliwy potencjał suplementacji maślanem sodu. W obu chorobach trzeba podejść dość ostrożnie do ostatecznej oceny skuteczności, gdyż nie ma póki co żadnej metaanalizy i twardego dowodu. Spekuluje się jednak, że w obu chorobach dochodzi do niedoboru maślanu sodu w przewodzie pokrmowym. Nieśmiało potwierdza to kilka badań, m.in. badanie kliniczne z udziałem dzieci cierpiących na Crohna [10], ale nie jest to wystarczająca informacja, by twierdzić, że maślan sodu skutecznie i wystarczająco zmniejsza stany zapalne jelit. Mimo wszystko obiecująca jest jeszcze inna kwestia. Maślan sodu bowiem zwiększa poziom glutationu, który jest silnym antyoksydantem. Wiemy również, że glutation ma zdolność do obrony przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, które mogą potęgować stany zapalne w jelitach [11].

Maślan sodu i profilaktyka raka jelita grubego

Jedną z ciekawych informacji, która pojawiła się w środowisku medycznym jest to, że maślan sodu może zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jelita grubego oraz twierdzi się, że powinien być lekiem u osób dotkniętych rakiem. Póki co podchodzi się z dużą rezerwą do tego twierdzenia, niemniej jednak biochemicy uznają, że kwas masłowy może hamować wzrost i proliferację komórek raka okrężnicy, a także doprowadzać komórki rakowe do apoptozy [12]. Póki co brak jakichkolwiek metaanaliz, jednak pojedyncze badania potwierdzają antyrakowe działanie kwasu masłowego [13].

Maślan sodu i utrata masy ciała

Wciąż poszukuje się znaczenia wielu substancji w potencjalnym wpływie na utratę masy ciała. W przypadku maślanu sodu podobnie doszukuje się potencjalnych korzyści i chociaż badania są póki co przeprowadzane głównie na gryzoniach, to już mówi się, że suplementacja maślanem sodu może być wskazana u osób z chorobami metabolicznymi, otyłością i cukrzycą. Przykładowo, zbadano, czy maślan sodu może poprawiać wrażliwość insulinową i wydatki energetyczne u myszy. Teza została potwierdzona i dodatkowo zauważono polepszenie funkcjonowania mitochondriów [14]. Z kolei inne badanie sugeruje, że zastosowanie maślanu sodu może zmniejszać poziom hormonu odpowiedzialnego za generowanie apetytu [15]. Nie można nazwać kwasu jako środek odchudzający, ale jest to informacja warta dalszych badań, gdyż nie tylko regulacja hormonów, ale i kontrola apetytu odgrywa ważną rolę w procesie redukcji tkanki tłuszczowej.

Maślan sodu i układ nerwowy

Mikrobiom jelitowy ma wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, a skoro kwas masłowy pozytywnie oddziaływuje na jelita, to i w ostatecznym rozrachunku jest szansa, że układ nerwowy może być również wspierany maślanem sodu. W 2016 roku uznano, że suplement może być pomocny w leczeniu chorób neurologicznych. Rozważa się protekcyjne działanie maślanu na komórki nerwowe zwłaszcza w chorobie Parkinsona [16,17].

Z czym łączyć maślan sodu?

W badaniach maślan sodu jest badany pod kątem synergistycznych działań z innymi substancjami antynowotworowymi. Na przykład jego połączenie z nikotynamidem i glukaranem wapnia zapobiegało powstawaniu guzów w naskórkach u myszy.

W komórkach białaczkowych połączenie maślanu sodu i artemizyniny związku pochodzenia roślinnego, było bardzo skuteczne w zabijaniu komórek rakowych, nawet przy małych dawkach.

Niektórzy badacze zaproponowali połączenie maślanu sodu i interleukiny-2 (IL-2), cytokiny, która aktywuje komórki NK wraz z maślanem. Według badań na szczurach ta kombinacja pomaga układowi odpornościowemu przeprowadzać bardziej precyzyjną reakcję w stosunku do komórek rakowych.

Ile maślanu sodu przyjmować?

Typowa dawka maślanu sodu stosowana w badaniach wynosi 150–300 mg/dobę i jest to najczęściej zalecane dawkowanie obecnie dostępnych produktów zawierających tą substancje.

Jednakże, ustalenie optymalnej dawki suplementacji nie jest łatwe, a wyniki dotychczasowych badań skupiających się na tym zagadnieniu są często wysoce niejednoznaczne. Wysoka lepkość treści jelitowej, obecność biofilmu bakteryjnego, niejednolitej warstwy śluzu na powierzchni błony śluzowej jelit oraz szybkie wchłanianie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych utrudniają określenie ich stężenia na samej powierzchni błony śluzowej. Z drugiej strony stężenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych w świetle jelita lub fekaliach nie odzwierciedla tempa ich wytwarzania.

Wszelkie te czynniki utrudniają określanie dawki suplementacji, która utrzymałaby optymalny poziom maślanu w naszym przewodzie pokarmowym, biorąc pod uwagę maślan wytwarzany już w naszym organizmie. Zatem w suplementacji sugeruje się przyjmowanie dawki około 300 miligramów dziennie na dobę, w celu zminimalizowania ryzyka niedoborów maślanu.

Jak stosować maślan sodu?

Maślan Sodu najlepiej przyjmować z jednym z głównych posiłków w ciągu dnia. Preferowane są śniadania i kolacje.

Dzienną dawkę maślanu można wtedy rozdzielić na 2 pocję (jedna pół godziny po śniadaniu, druga pół godziny po kolacji), lub przyjąć pełną dawkę pół godziny po którymkolwiek z tych posiłków.

Skutki uboczne maślanu sodu

W badaniach w których stosowano dawki w ilości mniej więcej 300 miligramów dziennie, naukowcy nie zgłosili żadnych skutków ubocznych. Jednakże badania badające ewentualną toksyczność i skutki uboczne maślanu sodu nadal nie powstały, dltego przy stosowaniu większych dawek warto zachowywać ostrożność.dni

Jednakże jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią, być może unikanie suplementacji maślanu sodu będzie dla Ciebie bezpieczniejsze. Jedno z badań na zwierzętach wykazało, że podawanie maślanu sodu szczurom w stanie ciąży oraz tym karmiącym piersią, prowadziło do indukcji insulinooporności i zwiększonego magazynowania tłuszczu u potomstwa.

Suplementacja maślanu sodu a zespół jelita drażliwego (IBS)

Jednym z podstawowych celów suplementacji maślanu sodu, jest wsparcie stanu układu trawiennego, w przypadku szczególnych przypadłości medycznych. Najbardziej powszechną przypadłością przewodu pokarmowego jest zespół jelita drażliwego (zwany także IBS od angielskiej nazwy choroby Irritable Bowel Syndrome).

W badaniu badającym bezpośredni wpływ maślanu sodu na samopoczucie pacjentów czerpiących na IBS, 12 tygodniowa suplementacja dawką 300 miligramów Maślanu sodu zmniejszyła bóle brzucha, oraz poprawiła ogólny komfort życia większości badanych.

Z tego powodu często sugeruje się rozpoczęcie suplementacji maślanem w trakcie zmagania się z tą chorobą jelit.

Maślan sodu i odchudzanie

Okazuje się, że Maślan sodu nie musi być stosowany tylko i wyłącznie przez osoby borykające się z nieprwidłowościami układu trawiennego. Okazuje się, że korzyści z jego suplementacji, mogą czerpać również osoby z bardziej powszechnymi problamami - na przykład maślan sodu może być stosowany przy nadwadze.

Przykładowo, u osób z nadwagą bardzo często występuje dysbioza jelitowa, powodująca nieprawidłowe trawienie, a tym samym metabolizm przyjmowanych pokarmów. Maślan sodu, może przeciwdziałać powstawaniu dysbiozy, tworząc prawidłowy balans mikroflory jelitowej, która zwiększy skuteczność naszego odchudzania.

Podsumowanie

Maślan sodu wymaga dalszych badań, lecz już teraz widzimy, że wykazuje korzystne działanie nie tylko na stan jelit, ale i w trakcie chorób z nimi związanych (Crohn, WZJG), prewencji (rak), ale i pod kątem zdrowia metabolicznego i właściwego funkcjonowania mózgu. Najwięcej korzyści, które już są niepodważalne zauważa się w poprawie stanu jelit. Optymalne dawkowanie maślanu sodu w ramach prewencji jest wciąż nieznane, jednak badania wykorzystywały dawki rzędu 150-300 mg i przynosiły one skuteczną poprawę u osób z zaburzoną pracą przewodu pokarmowego. Dawkowanie jednak należy skonsultować ze specjalistą. Podkreśla się konieczność systematycznej suplementacji, a więc jednorazowe przyjęcie maślanu sodu nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

[1] National Center for Biotechnology Information. PubChem Compound Database; CID=264, https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/264 (accessed Aug. 15, 2017).

[2] Scharlau D, Borowicki A, Habermann N, Hofmann T, Klenow S, Miene C, et al. Mechanisms of primary cancer prevention by butyrate and other products formed during gut flora-mediated fermentation of dietary fibre. Mutat Res 2009;682(1):39–53.

[3] Załęski A, Banaszkiewicz A, Walkowiak J. Butyric acid in irritable bowel syndrome. Prz Gastroenterol. 2013;8(6):350-3.

[4] Banasiewicz T1, Krokowicz Ł, Stojcev Z, Kaczmarek BF, Kaczmarek E, Maik J, Marciniak R, Krokowicz P, Walkowiak J, Drews M., Microencapsulated sodium butyrate reduces the frequency of abdominal pain in patients with irritable bowel syndrome., Colorectal Dis. 2013 Feb;15(2):204-9.

[5] Pozuelo M1, Panda S1, Santiago A1, Mendez S2, Accarino A3, Santos J4, Guarner F4, Azpiroz F4, Manichanh C5., Reduction of butyrate- and methane-producing microorganisms in patients with Irritable BowelSyndrome., Sci Rep. 2015 Aug 4;5:12693.

[6] Canani RB, Terrin G, Cirillo PIA, et al. Butyrate as an effective treatment of congenital chloride diarrhea. Gastroenterology 2004; 127: 630-4.

[7] Roediger WE. Role of anaerobic bacteria in the metabolic welfare of the colonic mucosa in man. Gut 1980; 21: 793-8. [8] Chapman MA, Grahn MF, Boyle MA, et al. Butyrate oxidation is impaired in the colonic mucosa of sufferers of quiescent ulcerative colitis. Gut 1994; 35: 73-6.

[9] Holtug K, Hove H, Mortensen PB. Stimulation of butyrate absorption in the human rectum in vivo. Scand J Gastroenterol 1995; 30: 982-8.

[10] Lionetti P, Callegari ML, Ferrari S. Enteral nutrition and microflora in pediatric Crohn’s disease. JPEN J Parenter Enteral Nutr 2005; 29: 173-5.

[11] Ríos-Covián D, Ruas-Madiedo P, Margolles A, Gueimonde M, de Los Reyes-Gavilán CG, Salazar N. Intestinal Short Chain Fatty Acids and their Link with Diet and Human Health. Front Microbiol. 2016;7:185. Published 2016 Feb 17. doi:10.3389/fmicb.2016.00185

[12] Cherry Siregara, Eddy Bagus Wasitob, I Ketut Sudianac, Effect of Butyric Acid on p53 Expression and Apoptosis in Colon Epithelial Cells in Mice after Treated with 9,10-dimethyl-1,2-benz(a)anthracene, Molecular and Cellular Life Sciences: Infectious Diseases, Biochemistry and Structural Biology 2015 Conference, MCLS 2015,  Procedia Chemistry 18 ( 2016 ) 141 – 146

[13]Zhang J, Yi M, Zha L et al. Sodium Butyrate Induces Endoplasmic Reticulum Stress and Autophagy in Colorectal Cells: Implications for Apoptosis. PLoS One. 2016 Jan 19;11(1):e0147218.

[14] Gao Z1, Yin J, Zhang J, Ward RE, Martin RJ, Lefevre M, Cefalu WT, Ye J., Butyrate improves insulin sensitivity and increases energy expenditure in mice., Diabetes. 2009 Jul;58(7):1509-17.

[15] Ríos-Covián D, Ruas-Madiedo P, Margolles A, Gueimonde M, de Los Reyes-Gavilán CG, Salazar N. Intestinal Short Chain Fatty Acids and their Link with Diet and Human Health. Front Microbiol. 2016;7:185. Published 2016 Feb 17. doi:10.3389/fmicb.2016.00185

[16] Bourassa MW, Alim I, Bultman SJ, Ratan RR. Butyrate, neuroepigenetics and the gut microbiome: Can a high fiber diet improve brain health?. Neurosci Lett. 2016;625:56-63.

[17] Kimura I, Inoue D, Maeda T, et al. Short-chain fatty acids and ketones directly regulate sympathetic nervous system via G protein-coupled receptor 41 (GPR41). Proc Natl Acad Sci U S A. 2011;108(19):8030-5. [/bg_collapse]