Wiek mężczyzny, a jego potencjał do rozwoju tężyzny fizycznej 

W obiegowej opinii przyjęło się uważać, iż postępujący wiek jest u mężczyzn czynnikiem, który sam w sobie rzutuje na poziom testosteronu. Wiele badań również sugerowało taką zależność. Wraz z postępującym wiekiem wielu mężczyzn traci wiarę w swój potencjał do poprawy tężyzny fizycznej, a tym samym zapał do aktywności sportowej. Nie mniej, zależność ta okazuje się nieco bardziej złożona i niekoniecznie wynikająca bezpośrednio z samego wieku. Czy zatem istnieją inne czynniki, które powodują regres potencjału sportowego u mężczyzn, które niekoniecznie muszą iść w parze z wiekiem? I czy można tym czynnikom przeciwdziałać, aby podtrzymać predyspozycje do poprawy tężyzny fizycznej?

Rezultat badań

Analiza wyników reagowania na wysiłek fizyczny grupy osób w przedziale wiekowym 18-39 lat wykazała w tym aspekcie dość ciekawe rezultaty [1]. Cały eksperyment przeprowadzony był na pokaźnej grupie 826 osób, które zostały poddane trwającemu 12 tygodni programowi treningowemu, składającego się z ćwiczeń siłowych ukierunkowanych na wzrost masy mięśniowej oraz poprawę parametrów siłowych. Osoby powyżej 40 roku życia zostały z tego eksperymentu wykluczone, gdyż badacze chcieli uniknąć sytuacji, w której niższy poziom testosteronu będzie mógł wpłynąć na potencjał poprawy tężyzny fizycznej.

Wyniki pomiarów masy mięśniowej oraz parametrów siłowych były pozytywnie skorelowane z osobami w młodszym wieku, gdy dokonane przed przystąpieniem do eksperymentu. Natomiast po zakończeniu 12-tygodniowego programu treningowego, sprawy miały się nieco inaczej. Przyrosty masy mięśniowej nie różniły się pomiędzy grupami wiekowymi, tak samo jak parametr maksymalnego skurczu izometrycznego. Inny był natomiast stopień wzrostu siły mięśniowej – i tak, tu już wiek osób miał znaczenie. Im młodsze były osoby, tym trening dawał lepsze rezultaty wzrostu siły mięśniowej.

Z tego badania wiemy, że jeśli poziom testosteronu jest zbliżony u osób z różnego przedziału wiekowego, to potencjał hipertroficzny mięśni szkieletowych pozostaje w zasadzie taki sam.

Co natomiast z osobami starszymi, po 50 roku życia? Czy ich potencjał hipertroficzny może być zbliżony do osób młodszych, gdyby założyć, że poziom testosteronu ma podobny status? Czy spadek poziomu testosteronu u tych osób, to rzeczywiście wynik postępującego wieku? I czy można coś z tym zrobić?

Na powyższe pytania postanowili odpowiedzieć naukowcy, którzy przestudiowali około 3000 przypadków mężczyzn w wieku 50-79 lat [2]. Ich zdaniem, to nie wiek jest powodem spadku poziomu testosteronu u mężczyzn, a wzrost poziomu tkanki tłuszczowej (tu mierzony przez BMI) oraz brak aktywności fizycznej. Osoby ze stężeniem poziomu testosteronu powyżej 400 ng/dl zostały zakwalifikowane jako mieszczące się w normie prawidłowości. Wyniki sportowe tych osób zostały ocenione pod kątem biegu na bieżni. Następnie szukano zależności pomiędzy sprawnością fizyczną, a BMI, poziomem testosteronu oraz wiekiem.

Niezależnie od wieku osoby z badanej grupy, to nie wiek miał wpływ na poziom testosteronu. Natomiast takiej zależności dopatrzono się w kontekście BMI oraz aktywności fizycznej. Im sprawniejsze były osoby oraz niższy był poziom BMI, tym wyższy był poziom testosteronu u tych osób.

Wyniki badania jasno wskazują, że to nie postępujący wiek panów jest faktorem obniżającym ich poziom testosteronu, a są nimi wzrost masy ciała w postaci tkanki tłuszczowej (nadwaga i otyłość) oraz brak aktywności ruchowej, która to rzutuje na wytwarzanie androgenów.

Spójrzmy jeszcze na kwestię potencjału hipertroficznego z innej strony – czy osoby po 60 roku życia wciąż mają taki potencjał rozbudowy masy mięśniowej, jak osoby młodsze ok 20-30 roku życia, gdyby testosteron u tych osób był na takim samym pułapie? Czy może wraz z wiekiem nieodwracalnie spada wrażliwość receptorowa na androgeny, co tym samym ograniczałoby ich wpływ na organizm?

Testosteron u osób starszych

Z tego tytułu już bardziej jako ciekawostka – wpływ testosteronu egzogennego na osoby w przedziale wiekowym 60-75 lat [3]. Osoby te wyjściowo charakteryzowały się normalnym poziomem testosteronu. W celu sprawdzenia reakcji na hormon, podano tym osobom środek, który stłumił ich własną produkcję testosteronu oraz dawki egzogennego testosteronu, które były wysokości 25, 50, 125, 300 lub 600 mg/tydzień przez okres 20 tygodni. Następnie sprawdzono wyniki w oparciu o inne, analogicznie przeprowadzone badanie na osobach w wieku 19-35 lat. Wyniki wykazały, iż osoby po 60 roku życia są tak samo podatne na anaboliczne efekty testosteronu, jak osoby młodsze. Jednakże, okazało się również, że wraz z wiekiem rośnie częstotliwość występowania skutków ubocznych stosowania wysokich dawek egzogennego testosteronu, jak chociażby przerost gruczoły prostaty. Stosunkowo dobre rezultaty wzrostu masy mięśniowej oraz siły, przy dość niskiej ilości skutków ubocznych, miały osoby przyjmujące 125 mg tygodniowo testosteronu egzogennego, która to windowała koncentrację androgenu na sam szczyt normy laboratoryjnej, ale nie ponad nią.

Wiemy więc, że postępujący wiek wcale nie powoduje spadku poziomu produkowanego testosteronu, a dzieje się tak za sprawą wzrostu tkanki tłuszczowej, która rzutuje negatywnie na całe zdrowie organizmu, a także przez brak aktywności fizycznej, która w pewien sposób napędza gospodarkę endokrynologiczną organizmu. Wiemy też, że wraz z wiekiem wcale nie spada potencjał anaboliczny testosteronu oraz, że starsze osoby, które chcą podawać testosteron z zewnątrz, są bardziej narażone na skutki uboczne w przypadku wyższych dawek.

Wiemy również, że u osób starszych, wysoki poziom testosteronu, lecz jeszcze w normie laboratoryjnej, jest wystarczający do wywołania hipertrofii mięśni.

Jakie inne czynniki mogą wpłynąć negatywnie na poziom produkowanego testosteronu seniorów, którym to można realnie przeciwdziałać? Są to:

- stres oraz zmęczenie  [4]

- brak zdrowej i zbilansowanej diety [5]

- niedobory snu (w tym badaniu na zdrowych osobach w wieku 64-74 lat, koncentracja poziomu testosteronu spadała nawet do 200 ng/dl przy śnie trwającym tylko 4,5h, natomiast rosła do nawet 700 ng/dl przy 7,5h snu) [6]

 Źródła

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Lowndes, J, Carpenter, RL, Zoeller, RF, Seip, RL, Moyna, NM, Price, TB, Clarkson, PM, Gordon, PM, Pescatello, LS, Visich, PS, Devaney, JM, Gordish-Dressman, H, Hoffman, EP, Thompson, PD, and Angelopoulos, TJ .Association of age with muscle size and strength before and after short-term resistance training in young adults. J Strength Cond Res. 2009 Oct;23(7):1915-20. doi: 10.1519/JSC.0b013e3181b94b35.
2. Laura F. DeFina, Nina B. Radford, David Leonard, Rick K. Wilson, Tyler C. Cooper, S. Michael Clark, Benjamin L. Willis, Gloria L. Vega, Carolyn E. Barlow, Stephen W. Farrell, Larry W. Gibbons, Bulent O. Yildiz, Ugis Gruntmanis. The association of cardiorespiratory fitness, body mass index, and age with testosterone levels at screening of healthy men undergoing preventive medical examinations: The Cooper Center Longitudinal Study. December 2018 Volume 118, Pages 1–6. DOI: https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2018.09.004
3. Bhasin S, Woodhouse L, Casaburi R, Singh AB, Mac RP, Lee M, Yarasheski KE, Sinha-Hikim I, Dzekov C, Dzekov J, Magliano L, Storer TW. Older men are as responsive as young men to the anabolic effects of graded doses of testosterone on the skeletal muscle. J Clin Endocrinol Metab. 2005 Feb;90(2):678-88. Epub 2004 Nov 23.
4. Marcus K.Taylor, Genieleah A.Padilla, Lisa M.Hernández. Anabolic hormone profiles in elite military men: Robust associations with age, stress, and fatigue. Steroids Volume 124, August 2017, Pages 18-22
5. Fogari R, Zoppi A, Preti P, Rinaldi A, Marasi G, Vanasia A, Mugellini A. Sexual activity and plasma testosterone levels in hypertensive males. Am J Hypertens. 2002 Mar;15(3):217-21.
6. Penev PD. Association between sleep and morning testosterone levels in older men. Sleep. 2007 Apr;30(4):427-32. [/bg_collapse]