Czy kolejność spożycia makroskładników podczas posiłku ma znaczenie? 

Uważa się, że poposiłkowe wyrzuty glukozy i insuliny są wczesnymi oznakami rozwoju cukrzycy oraz są silniej związane z poziomem hemoglobiny glikowanej (HbA1c), który odgrywa istotną rolę w monitorowaniu kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą, niż stężenie glukozy w osoczu na czczo. Warto również podkreślić, że poposiłkowy poziom glukozy we krwi został uznany za niezależny czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, dlatego jego bieżąca kontrola może być ważnym celem terapeutycznym w zapobieganiu cukrzycy i chorobom układu krążenia.

Hiperglikemia wiąże się ze zwiększonym ryzykiem miażdżycy tętnic wskutek upośledzenia funkcji śródbłonka naczyniowego, nasilenia procesu tworzenia się skrzepu i zintensyfikowania stresu oksydacyjnego u pacjentów z cukrzycą typu 2, osób z zaburzoną tolerancją glukozy, a nawet u osób z prawidłową tolerancją glukozy. Często wśród pacjentów z cukrzycą zdarza się, że trudno jednak jest kontrolować poposiłkowe stężenia glukozy u osób wyłącznie poprzez właściwe spożycie kalorii, regularne spożywanie posiłków oraz przestrzeganie na ogół zdrowego i zrównoważonego sposobu odżywiania, stąd pomocne mogą okazać się dodatkowe i zarazem w niektórych przypadkach innowacyjne oraz jednocześnie proste w zastosowaniu strategie żywieniowe mające na celu odpowiednią kontrolę glikemii poposiłkowej.

Jak się okazuje, jednym z dość wnikliwie badanych w ostatnich latach rozwiązań dietetycznych zarówno u osób z cukrzycą, jak i tych będących w stanie przedcukrzycowym jest znaczenie kolejności spożycia makroskładników podczas posiłku, czy też umiejętnego przesunięcia konsumpcji niektórych pokarmów w ramach typowych posiłków zaledwie o klika, bądź kilkanaście minut oraz ich wpływ na poposiłkową odpowiedź glikemiczną i insulinową.

W badaniu przeprowadzonym przez japońskich naukowców w którym udział wzięli pacjenci z cukrzycą typu 2 wykazano, że spożycie w pierwszej kolejności warzyw (sałatka z pomidorów i kapusty z dodatkiem dressingu z oliwą z oliwek) przed węglowodanami (150 g ryżu białego) w trakcie posiłku wiązało się ze znacznym obniżeniem poposiłkowego stężenia glukozy i insuliny w porównaniu do konsumpcji składników posiłku w odwrotnej kolejności. Z kolei w badaniu pilotażowym autorstwa Shukla i wsp. z udziałem 11 pacjentów z cukrzycą typu 2, leczonych na co dzień metforminą odnotowano, że konsumpcja białka i warzyw przed węglowodanami przyczyniała się do niższych poposiłkowych stężeń glukozy i insuliny przez 120 minut, w porównaniu do jedzenia tych samych pokarmów w odwrotnej kolejności.

W kolejnej pracy zespołu badawczego pod kierunkiem tej autorki, ponownie z udziałem osób z cukrzycą typu 2, leczonych metforminą ze stwierdzoną jednocześnie nadwagą lub otyłością zaobserwowano wyraźną poprawę odpowiedzi glikemicznej i insulinowej, gdy produkty żywnościowe zawierające w głównej mierze węglowodany, tj. ciabatta pszenna (90 g) i sok pomarańczowy (120 g) były spożywane na koniec posiłku, zamiast na początku.

W drugiej połowie ubiegłego roku po raz kolejny ta sama grupa badawcza opublikowała rezultaty nowego badania, które uwzględniło tym razem wyłącznie osoby w stanie przedcukrzycowym u których stwierdzono istotnie mniejszą odpowiedź glikemiczną i insulinową, gdy konsumpcja pokarmów zawierających białka (100 g grillowanej piersi z kurczaka bez skóry) wraz z warzywami i dodatkami (sałata, pomidor, słodka papryka, czerwona kapusta, ocet balsamiczny i oliwa z oliwek, zioła, przyprawy) była w pierwszej kolejności oraz w sytuacji gdy warzywa i dodatki zostały spożyte jako pierwsze na początku posiłku w porównaniu do sytuacji, gdy produkty węglowodanowe (ciabatta pszenna, 90 g) były spożywane w pierwszej kolejności. Warto podkreślić, że w ubiegłym roku ukazała się również praca japońskich naukowców, która została przeprowadzona z udziałem młodych, zdrowych osób u których również wykazano istotne obniżenie odpowiedzi glikemicznej i insulinowej po 30 minutach od spożycia posiłku w wyniku prostej manipulacji w trakcie posiłku polegającej na konsumpcji produktów zawierających głównie węglowodany, tj. gotowany ryż – 150 g, duszona dynia – 45 g i pomarańcza – 75 g na końcu posiłku, zamiast na jego początku.

Summa summarum, mając na względzie wyniki przytoczonych w niniejszym artykule prac naukowych warto mieć na uwadze, że kolejność spożycia makroskładników, w szczególności węglowodanów podczas posiłku ma istotny wpływ na poposiłkowe stężenie glukozy i insuliny we krwi, nie tylko u pacjentów z cukrzycą typu 2 i w stanie przedcukrzycowym, lecz także u zdrowych osób.

W przeciwieństwie do konwencjonalnego poradnictwa żywieniowego w cukrzycy, które jest w dużej mierze restrykcyjne i koncentruje się na kontroli ilości pożywienia, odpowiednim doborze rodzaju węglowodanów oraz eliminacji poszczególnych produktów żywnościowych to nowsze badania w tej materii sugerują, że poprawa glikemii może być również osiągnięta przez optymalny czas spożycia węglowodanów podczas posiłku, co wydaje się być bardzo ważnym dodatkiem do tej dotychczasowej listy. Niewątpliwie konieczne są dalsze badania w tym aspekcie z udziałem większej liczby uczestników, aby tego typu zalecenia zostały oficjalnie sformułowane w wytycznych postępowania dietetycznego w cukrzycy i stanie przedcukrzycowym.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1. Imai S., Fukui M., Kajiyama S.: Effect of eating vegetables before carbohydrates on glucose excursions in patients with type 2 diabetes. J Clin Biochem Nutr. 2014 Jan;54(1):7-11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3882489/
2. Shukla A.P., Iliescu R.G., Thomas C.E. i wsp.: Food Order Has a Significant Impact on Postprandial Glucose and Insulin Levels. Diabetes Care. 2015 Jul;38(7):e98-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4876745/
3. Shukla A.P., Andono J., Touhamy S.H. i wsp.: Carbohydrate-last meal pattern lowers postprandial glucose and insulin excursions in type 2 diabetes. BMJ Open Diabetes Res Care. 2017 Sep 14;5(1):e000440. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5604719/
4. Shukla A.P., Dickison M., Coughlin N. i wsp.: The impact of food order on postprandial glycaemic excursions in prediabetes. Diabetes Obes Metab. 2019 Feb;21(2):377-381. doi: 10.1111/dom.13503.
5. Nishino K., Sakurai M., Takeshita Y. i wsp.: Consuming Carbohydrates after Meat or Vegetables Lowers Postprandial Excursions of Glucose and Insulin in Nondiabetic Subjects. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2018;64(5):316-320. https://www.jstage.jst.go.jp/article/jnsv/64/5/64_316/_pdf/-char/en  [/bg_collapse]