Programowanie żywieniowe- żywienie w ciąży- cz. I 

Już coraz więcej kobiet wie, że powinno się jeść zamiast za dwoje to dla dwojga, jednak nie zdają sobie sprawy jak ich wybory żywieniowe mogą wypływać na życie ich potomstwa – całe życie.

Zjawisko programowania żywieniowego po raz pierwszy opisał David Baker podczas badań analizujących wpływ małej masy urodzeniowej niemowląt na występowanie insulinooporności , cukrzycy typu II, otyłości czy chorób sercowo-naczyniowych w wieku dorosłym.

Do opisania programowania metabolicznego (żywieniowego) użyto trzech hipotez:

1 – „Oszczędny fenotyp” – która tłumaczy zaburzenia w  strukturze komórek beta trzustki

2 – „Ratowania płodu” –  tłumacząca zmiany adaptacyjne mające na celu ochronić najważniejsze narządy czyt. mózg

3 – „Dogonić wzrost” – wyjaśniające kompensacyjne wzrastanie w pierwszych 2 latach życia dzieci o małej masie urodzeniowej.

W okresie rozwoju płodu występują tzw. „okresy krytyczne” w których to dochodzi do różnicowania się rożnych komórek i struktur. Niedobór lub namiar składników odżywczych w tym okresie może na stałe przeprogramować metabolizm danego narządu.

Wykazano, że niedożywienie matki w pierwszym trymestrze ciąży skutkuje zwiększoną masą urodzeniową dziecka co w późniejszych latach życia powoduję większą predyspozycję do rozwoju niedokrwiennej choroby serca, otyłości, aterogennego profilu lipidowego, chorób zakrzepowych, schizofrenii czy zachowań antysocjalnych.

Niedożywienie występujące w drugim trymetrze odbija się niekorzystnie na rozwijających się nerkach czy całym drzewie oskrzelowym a w konsekwencji w dorosłym życiu na upośledzonej pracy nerek czy zwiększonemu ryzyku rozwoju obturacyjnej choroby płuc.

Niedożywienie w ciąży powoduję zmiany w życiu  wewnątrzmacicznym polegające na ratowaniu płodu. Dochodzi do ograniczenia wychwytu glukozy przez tkanki w celu zapewnienia odpowiedniej ilości dla rozwijającego się mózgu. Mózg kosztem innych narządów (np. hipoplazja komórek beta trzustki) rozwija się prawidłowo. W życiu dorosłym zmiany w strukturze i funkcjonowaniu trzustki prowadzą do zaburzeń tolerancji glukozy oraz nadciśnienia wynikającego ze zmniejszonej liczby nefronów (nawet o 20% w porównaniu do osób z prawidłową masą urodzeniową).

Dzieci o małej masie urodzeniowej zgodnie z ich uwarunkowaniami genetycznymi, szybciej przybierają na masie ciała w celach kompensacyjnych. Takie zjawisko w prowadzi do nadmiernego gromadzenia tłuszczu w ciele co skutkuje rozwojem otyłości, hiperlipdemii czy cukrzycy typu II.

Nie tylko niedożywienie ale także nadmierna masa ciała matek ma niekorzystny wpływ na rozwijający się płód. Wykazano, że u kobiet o nieprawidłowej masie ciała przed ciążą, jak i nadmiernie przybierających w ciąży, czy z cukrzycą, obecne jest znamiennie zwiększone ryzyko wystąpienia makrosomii. Tkanka tłuszczowa jest źródłem leptyny, TNF -alfa (czynnika martwicy nowotworów) czy cytokin prozapalnych takich jak – IL -6 (interleukina 6).  Zwiększona ekspresja tych związków odpowiedzialna jest za nadmierny przepływ glukozy i aminokwasów do płodu. Zaś uwolnione kwasy tłuszczowe powodują zwiększony napływ lipidów do organizmu dziecka.

Bada się również wpływ poszczególnych składników mineralnych czy witamin na rozwijające się dziecko. Mechanizmem odpowiedzialnym za prawidłową masę kostną jest również homeostaza hormonalna - chodzi głównie o  oś podwzgórze - przysadka – nadnercza  - gonady. Prowadzone badania wykazały znaczącą zależności między masą urodzeniową oraz masą we wczesnym dzieciństwie  a stężeniami hormonów odpowiedzialnych za szybkość spadku masy kostnej w dorosłym życiu  - mowa tu o hormonie wzrostu oraz kortyzolu. Badano również wpływ suplementacja witaminą D kobiet w ciąży. Odnotowano istotne zmniejszenie ryzyka rozwoju osteoporozy w dorosłym życiu dzieci, których matki przyjmowały suplementy witaminy D.

Podsumowanie:

Po zapoznaniu się z takim badaniami należy tym bardziej podkreślić znaczenie słów -  jedzenie dla dwojga. W życiu dziecka istnieją okresy w których nasze wybory mogą mieć kolosalne znaczenie i dawać efekty sięgające daleko w przyszłość. Nie chciałabym jednak straszyć i nakłaniać do obsesyjnego pilnowania jedzenia – może to być gorsze w skutkach niż zjedzenie tabliczki czekolady jak to było zamierzone na początku. Chciałam jednak podkreślić znaczenie diety w życiu już nawet tak małej istotny jaką jest rozwijający się płód.

Literatura:

1. Pieńkowski W. i wsp., Programowanie płodowe a etiologia osteoporozy, Gienkol. Pol., 2015, 622 – 625.
2. Pudło H., Respondek M., Programowanie żywieniowe – wpływ odżywiania kobiet w ciąży na zdrowie dzieci, Journal of Education, Health and Sport, 2016, 589 – 600.
3. Roszkowska R. i wsp., Rola wczesnego programowania metabolicznego w patogenezie chorób cywilizacyjnych, Developmental Period Medicine, 2014, 447.