Czy wysoka konsumpcja białka negatywnie wpływa na kości? 

Z całą pewnością, związek między spożyciem białka w diecie a zdrowiem kości był przedmiotem wielu dyskusji i kontrowersji w ciągu ostatnich kilku dekad. Wciąż stosunkowo często można spotkać się z twierdzeniem, iż wysoka konsumpcja białka, a więc z reguły powyżej zalecanego dziennego spożycia (ang. Recommended Dietary Allowance – RDA) dla dorosłych mieszkańców Polski, tj. 0,9 gram na kilogram masy ciała na dobę, stwarza szereg zagrożeń dla zdrowia, w szczególności przyczyniając się do dysfunkcji nerek oraz demineralizacji kości.

Liczna grupa osób hołdujących przekonaniu, że zbyt duże spożycie białka z pokarmem jest szkodliwe dla zdrowia opiera się na założeniu, że wysoka podaż protein nasila wydalanie wapnia przez nerki, ponieważ tenże składnik mineralny jest wykorzystywany do zobojętniania kwaśnego ładunku pochodzącego właśnie z dostarczanych w sporych ilościach z dietą białek. Co ciekawe, w ostatnich latach obserwuje się jednak rosnące zainteresowanie modelami żywieniowymi charakteryzującymi się wysoką podażą białka i to nie tylko wśród entuzjastów uprawiania sportów siłowych i sylwetkowych, lecz również pośród zwykłych zjadaczy chleba, pragnących zmniejszyć nadmierne zapasy tkanki tłuszczowej i poprawić kompozycję swojej sylwetki, ze względu na szereg korzyści związanych z utrzymaniem beztłuszczowej masy ciała, a także łatwiejszym kontrolowaniem apetytu i poczucia sytości [1 - 3].

Rezultaty dotychczas przeprowadzonych badań epidemiologicznych w tym aspekcie wskazują, że długotrwałe przestrzeganie diety wysokobiałkowej jest wbrew pozorom dodatnio związane z gęstością mineralną kości, a zatem zmniejszonym ryzykiem wystąpienia złamań kości. Krótkoterminowe badania interwencyjne wykazują natomiast, że dieta bogatobiałkowa nie wpływa negatywnie na homeostazę wapnia. Istniejące dowody naukowe potwierdzają, że negatywny wpływ kwaśnego ładunku związanego z dostarczaniem dużych ilości białka wraz z dietą na wydalanie wapnia razem z moczem jest równoważony przez korzystne efekty anaboliczne ukierunkowane szczególnie na układ mięśniowo-szkieletowy będące tudzież wynikiem przestrzegania wysokobiałkowego sposobu odżywiania [2, 4].

Co więcej, w opublikowanym na wiosnę obecnego roku konsensusie ekspertów Europejskiego Towarzystwa Klinicznych i Ekonomicznych Aspektów Osteoporozy, Osteoartrozy i Chorób Mięśniowo-Szkieletowych (ang. European Society for Clinical and Economical Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis, and Musculoskeletal Diseases - ESCEO) oraz Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (ang. International Osteoporosis Foundation - IOF) dokonano podsumowania wyników wszystkich przeprowadzonych do chwili obecnej systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz dotyczących wpływu konsumpcji białka na zdrowie kości.

Wnioski z tychże prac wskazują, że podaż białka w diecie u osób dorosłych nawet powyżej aktualnie rekomendowanego dziennego spożycia może być korzystna, jeśli chodzi o zmniejszanie utraty masy kostnej i ryzyko złamania szyjki kości udowej, niemniej jednak pod warunkiem, że konsumpcja wapnia jest odpowiednia. Ponadto eksperci uznali, że regularne dostarczanie adekwatnych ilości wysokiej jakości białka z pożywienia jest wymagane dla optymalnego wzrostu kości i utrzymania ich w dobrej kondycji. U starszych osób z występującą osteoporozą większe spożycie białka (≥ 0,8 gram na kilogram masy ciała na dobę, tj. powyżej obecnego RDA) wiąże się z wyższą gęstością mineralną kości, mniejszą utratą masy kostnej i obniżonym ryzykiem złamania szyjki kości udowej, o ile podaż wapnia w diecie jest właściwa. Interesujący wydaje się również fakt, iż interwencja polegająca na uzupełnianiu codziennej diety odżywkami białkowymi obniża związane z wiekiem zmniejszenie gęstości mineralnej kości, a także redukuje poziomy markerów obrotu kostnego, wraz ze wzrostem IGF-1 i zmniejszeniem PTH [4, 5].

Konkludując, wnioski z najnowszych systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz nie wykazują w każdym razie, że wyższa od zalecanego dla ogółu populacji konsumpcja białka ma niekorzystny wpływ na zdrowie kości, szczególnie w przypadku diet obfitujących w składniki odżywcze, zwłaszcza wapń i zawierających odpowiednie ilości warzyw i owoców o naturalnym działaniu zasadotwórczym. Nie ma na ten moment dowodów na to, że obciążenie kwasowe pochodzące z diety jest szkodliwe dla zdrowia kości. Na domiar tego, wydaje się jednak, że to niewystarczające spożycie białka w diecie może stanowić poważniejszy problem, aniżeli nadmiar białka, szczególnie u osób starszych.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]
1. Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Mirosława Jarosza. Instytut Żywności i Żywienia, 2017.
2. Cao J.J.: High Dietary Protein Intake and Protein-Related Acid Load on Bone Health. Curr Osteoporos Rep. 2017 Dec;15(6):571-576. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29063994
3. Antonio J., Ellerbroek A., Evans C. i wsp.: High protein consumption in trained women: bad to the bone? J Int Soc Sports Nutr. 2018 Jan 31;15:6. https://jissn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12970-018-0210-6
4. Shams-White M.M., Chung M., Du M. i wsp.: Dietary protein and bone health: a systematic review and meta-analysis from the National Osteoporosis Foundation. Am J Clin Nutr. 2017 Jun;105(6):1528-1543. https://academic.oup.com/ajcn/article/105/6/1528/4633993
5. Rizzoli R., Biver E., Bonjour J.P. i wsp.: Benefits and safety of dietary protein for bone health-an expert consensus paper endorsed by the European Society for Clinical and Economical Aspects of Osteopororosis, Osteoarthritis, and Musculoskeletal Diseases and by the International Osteoporosis Foundation. Osteoporos Int. 2018 May 8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29740667 [/bg_collapse]