Czy suplementy z GABA działają? 

Suplementy GABA od lat cieszą się duża popularnością. W ostatnim czasie jednak ich skuteczność jest mocno podważana, z użyciem argumentacji o niezdolności cząsteczki do przenikania bariery krew-mózg. Czy suplementy z GABA działają? Czy GABA dostaje się do mózgu? I czy w ogóle musi się tam dostawać?

Czym jest GABA?

Pod tym skrótem kryje się pojęcie kwasu gamma-aminomasłowego. Jest to główny neurotransmiter hamujący czynność naszego układu nerwowego. Oznacza to, że działa uspokajająco i wyciszająco, rozluźnia mięśnie, usypia. Produkowany jest z kwasu glutaminowego w reakcji enzymatycznej, przy użyciu dekarboksylazy kwasu glutaminowego, a następnie może być powrotnie przekształcany w kwas glutaminowy. Wraz z glutaminianem utrzymują odpowiedni balans aktywności układu nerwowego.

Dlaczego według powszechnej opinii suplementy z GABA nie działają?

Na pierwszy ogień weźmy najgoręcej przytaczany argument, że cząsteczka tego neurotransmitera nie jest zdolna, by przedostawać się z krwiobiegu do mózgu. To prawda, że w normalnych warunkach transport GABA do mózgu jest dość trudny. Jednak w dyskusjach na ten temat często przytaczana jest praca Państwa Kuriyama i Sze, gdzie stwierdzono nieprzepuszczalność bariery krew-mózg (BBB) dla GABA, ALE w badaniu nie użyto substancji, która jest identyczna z GABA, a taką, która posiada dodatkową grupę OH^[4]. W pewnym stopniu zaburza to wiarygodność. Dla kontrastu, japońscy naukowcy badając mózg myszy, zlokalizowali w tkance BBB cząsteczkę będącą transporterem GABA^[14]. Kolejnym doniesieniem, które może zaburzać interpretację wyników eksperymentów w temacie stopnia przekraczalności BBB przez kwas gamma-aminomasłowy jest fakt, że migracja tego neurotransmitera z mózgu do krwiobiegu jest 16-krotnie intensywniejsza, niż w druga stronę^[16]. Czyni to BBB nie tyle barierą, co raczej „pompą” zabezpieczającą mózg przed nadmiarem GABA.

Warto zauważyć, że przepuszczalność bariery krew-mózg nie jest stała. Ten parametr zmienia się w różnych warunkach, a w przypadku GABA, przepuszczalność zwiększa się znacznie na przykład gdy wzrasta tlenek azotu, między innymi w reakcji na zwiększoną podaż argininy. Co ciekawe, w eksperymentach na szczurach zaobserwowano, ze podanie samej argininy powoduje większy wzrost GABA w mózgu, niż podanie bezpośrednio tego neuroprzekaźnika. Natomiast połączenie GABA i argininy dawało ponad 10-krotnie lepszy wzrost neuroprzekaźnika w mózgu, w porównaniu do kuracji samym GABA^[1]. Inne dane wskazują, że tlenek azotu uczestniczy w blokowaniu aktywności transaminazy GABA (GABA-T), dzięki czemu więcej GABA pozostaje w synapsach^[2]. Trochę zaburza to obraz poprzedniego badania, ponieważ widzimy, że nie cały efekt podania argininy wynikał z ułatwionego transportu, ale część zawdzięczana jest wolniejszemu rozpadowi neuroprzekaźnika. Z jeszcze innych danych dowiedzieć się możemy, że tlenek azotu wzmacnia działanie receptorów GABA(A)^[3]. Dawka GABA też ma znaczenie, a więcej niekoniecznie znaczy lepiej. Transport GABA przez BBB ulega samoregulacji – im więcej GABA dostarczymy, tym bardziej hamowany jest transport. Efekt ten sięgnąć może nawet 80% inhibicji^[5]. Substancje takie jak betaina, beta-alanina i tauryna mogą hamować wychwyt kwasu gamma-aminomasłowego do BBB[14]. Beta-alanina hamuje także absorpcję GABA na poziomie jelit^[12]. Pewne dane wskazują też na spadek przepuszczalności bariery krew-mózg wraz z wiekiem^[17].

Wiemy już, że jednoznaczne stwierdzenie czy suplement z GABA działa, czy nie, jest niemożliwe, ponieważ na efekty ma wpływ wiele innych czynników, niż tylko zastosowana dawka.

Badanie efektywności suplementacji GABA.

Jednym z powodów, dla którego sportowcy sięgają po kwas gamma-aminomasłowy, jest wzrost hormonu wzrostu. Jak się okazuje, faktycznie można zanotować większe stężenia tego hormonu w wyniku suplementacji. W badaniu na wytrenowanych mężczyznach sprawdzono jak spisuje się GABA w stanie spoczynku oraz jak działa w połączeniu z treningiem siłowym, w porównaniu do treningu bez suplementacji. Okazało się, że dostarczenie 3 g GABA podczas odpoczynku dało 400% wzrostu GH w porównaniu do placebo (3 g sukrozy). GABA w połączeniu z treningiem oporowym natomiast skutkowała o 200% wyższym stężeniem hormonu wzrostu, niż w przypadku treningu z placebo^[6].

Niezwykle często GABA wybierana jest, gdy celem jest szybsze zasypianie i lepsza jakość snu. Tutaj także zanotowano korzystne efekty. I to przy dawce zaledwie 100 mg! Widać więc, że w dość sporym stopniu z tego suplementu korzystamy, ponieważ dawki na kapsułkę zazwyczaj mieszczą się w zakresie 250-750 mg. Jednak co dokładnie zauważono? A więc w wynikach zanotowano krótszy czas do zaśnięcia, szybsze wejście w sen głęboki, wydłużenie czasu faz non-REM, mniejszą częstość wybudzeń oraz poprawę efektywności snu. Subiektywne raporty badanych także wskazywały na poprawę, a porównując wyniki kwestionariuszy PSQI widzimy, że zwiększyła się satysfakcja ze snu i poprawiły odczucia o poranku^[7]. W badaniu na myszach zanotowano także, że GABA może neutralizować zaburzenia snu wywołane kofeiną^[9].

Redukcja stresu i lęków to kolejny powód, któremu suplementy z GABA zawdzięczają swoją popularność. W badaniach wykazano, że po godzinie od przyjęcia GABA podnosi intensywność fal alfa w mózgu i zmniejsza intensywność fal beta, a efekt ten jest wyraźniejszy, niż w przypadku słynnej teaniny^[18]. Pokazuje to, że suplementacja GABA wpływa na aktywność centralnego układu nerwowego i wykazuje działanie przeciwlękowe. Dodatkowo, poprawia też reaktywność układu immunologicznego na bodźce stresowe. W innym badaniu sprawdzono jak kawałek czekolady wzbogaconej o GABA (w porównaniu do identycznej czekolady bez GABA) wpłynie na zachowanie rytmu serca podczas doraźnego, psychologicznego stresu, jakim było wykonanie zadania arytmetycznego. Czekolada w grupie kontrolnej zawierała niewielką ilość GABA, ponieważ tylko 28 mg.

Analizując wyniki elektrokardiogramu zauważono, że GABA pozwalała szybciej powrócić do normalnego rytmu serca, niż czekolada placebo^[19]. Jest jeszcze jedno badanie, w którym podawano ludziom przed stresową sytuacją (również zadanie arytmetyczne) napoje zawierające odpowiednio 0, 25 lub 50 mg GABA. Tutaj wykazano, że 50 mg GABA ogranicza psychiczne zmęczenie odczuwane po stresowej sytuacji. Zauważono też mniejsze stężenia kortyzolu i chromograniny A w ślinie osób, które przyjęły 25 i 50 mg GABA^[20]. Chromogranina A (CgA) jest markerem stresu psychologicznego, wykorzystywanym w badaniach tego typu.

Czy GABA faktycznie musi przekraczać barierę krew-mózg, by wywołać jakieś skutki?

Wiadomo, że receptory GABA zlokalizowane są nie tylko w centralnym układzie nerwowym, ale też w tkankach obwodowych, takich jak jelita, płuca, naczynia krwionośne, pęcherz moczowy, serce, wątroba, tarczyca, nadnercza, trzustka i inne^[8]. Już na tej podstawie można wyciągnąć wnioski, że pewne działania GABA wywiera już po dostaniu się do krwiobiegu, jeszcze zanim dotrze do mózgu.

Analizy farmakokinetyki GABA wskazują, że szczytowe stężenie w krwiobiegu po podaniu dawki 200 mg osiągane jest na około 30 minut po przyjęciu doustnym, a następnie stopniowo opada^[7]. W innej publikacji, gdzie wykorzystywano dawki 2000 mg zauważono, że poziom szczytowy następuje między 60 a 90 minutą, a czas półtrwania to około 5 godzin. Przy regularnym stosowaniu, stężenie się nie kumuluje^[10].

A więc analizując obwodowe działania GABA, można natknąć się na wzmianki o właściwościach regenerujących komórki trzustki, co jest szczególnie atrakcyjne dla diabetyków typu I. Działanie tego neuroprzekaźnika w trzustce opiera się o nasilenie replikacji komórek β oraz hamowaniu ich apoptozy. W badaniu na 12 względnie zdrowych uczestnikach sprawdzono efekty podania jednorazowej dawki 2 g GABA oraz dawkowania 3 razy dziennie po 2 g przez 7 dni na parametry glikemiczne. W wynikach zaobserwowano wzrost produkcji insuliny i glukagonu, jednak bez znaczącego wpływu na poziom glukozy we krwi. Zauważono również spadek poziomu glikowanej albuminy wraz z kolejnymi dniami badania^[10]. Albumina glikowana jest parametrem wykorzystywanym do określania glikemii z krótszego okresu niż HbA1C oraz w sytuacjach, gdzie pomiary HbA1C wydają się być niemiarodajne^[11]. Wywnioskować można więc, że oralnie podawana GABA wpływa na regulację glikemii i działa antydiabetycznie, nawet nie przekraczając BBB. Te dawki jednak były już całkiem wysokie i część osób notowała negatywne efekty. Wśród nich najczęstsze to: ból i pieczenie w gardle, pieczenie skóry, ból i zawroty głowy.

Kolejną, interesującą kwestią jest działanie GABA już na poziomie jelit. Kwas gamma-aminomasłowy nie bez powodu jest produkowany przez bakterie jelitowe^[21], ponieważ ma on całkiem spore znaczenie dla zdrowia i funkcjonowania układu trawiennego. W badaniu na myszach zanotowano, że GABA zwiększa produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (głównie octanu, propionianu i maślanu), które są źródłem energii dla komórek wyściółki jelit i pozwalają im utrzymać dobrą kondycję. Inne funkcje tych kwasów tłuszczowych to zapobieganie rozrostowi patogennych szczepów bakteryjnych, redukcja stanów zapalnych i wpływ na formowanie kwasów żółciowych w jelicie. Obniżało się też pH w jelitach, co ma korzystny wpływ na regulację składu flory bakteryjnej^[13]. Szczególnie receptory GABA(B) wydają się być zaangażowane w ingerencję w kondycję układu pokarmowego^[15]. Agonizm tych receptorów jest potencjalnym celem w leczeniu refluksu, ze względu na działanie przyspieszające opróżnianie żołądka po stałych posiłkach. Aktywacja receptorów GABA(B) zmniejsza wyrzut acetylocholiny w komórkach jelit. Acetylocholina, za pośrednictwem receptorów muskarynowych nasila ruchy perystaltyczne, a więc zmniejszenie jej koncentracji może spowalniać motorykę jelit.

Mamy szerokie pole do spekulacji na temat możliwości pośredniego wpływu GABA na funkcjonowanie CNS, bez konieczności jego transportu do mózgu. Tutaj powołać się można na dane dotyczące wpływu mikrobiomu i pewnych szczepów probiotycznych na funkcje psychologiczne. Wiele szczepów bakteryjnych produkuje kwas gamma-aminomasłowy w jelitach. Możliwe, że pewne anksjolityczne działania GABA wywoływane są nie przez stymulację CNS, a układu nerwowego zlokalizowanego w jelitach, co za pośrednictwem nerwu błędnego wywołuje stosowną reakcję^[22].

• MZ-STORE GABA Tabs 200 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Podsumowując, jest sporo danych, które wskazują na skuteczność suplementów z GABA w różnych aspektach. Równie wiele przesłanek poddaje w wątpliwość argumenty o nieprzekraczalności bariery krew-mózg przez GABA, gdyż znaleźć można zbyt wiele zmiennych i niewiadomych, by przedstawić w 100% pewny werdykt. Jednak to, czy GABA dostaje się do mózgu, czy nie, i tak nie definiuje jej skuteczności. Obecnie coraz większe zainteresowanie budzi obwodowe działanie tego neuroprzekaźnika oraz temat komunikacji pomiędzy centralnym, a jelitowym układem nerwowym, co jest jednym z potencjalnych mechanizmów działania suplementów z kwasem gamma-aminomasłowym. Mają one ogrom pozytywnych opinii i relacji użytkowników na temat skuteczności, więc jeśli działanie jest odczuwalne, to można ze spokojnym sumieniem zignorować kontrowersyjne głosy o nieużyteczności oralnie przyjmowanego GABA. Warto jednak wykorzystywać wiedzę na temat potencjalnych interakcji, gdyż niektóre suplementy mogą poprawiać działanie GABA, a inne je hamować.

[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11849830
[2] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18091016
[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11489086
[4] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/002839087190013X
[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12480126
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18091016
[7] https://link.springer.com/article/10.1007/s10068-016-0076-9
[8] https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-642-76915-3_1
[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4428720/
[10] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4639630/
[11] https://phmd.pl/api/files/view/116328.pdf
[12] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/bdd.2510150503
[13] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28425937
[14] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11598501/
[15] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3153004/
[16] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11595763/
[17] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12480126/
[18] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16971751/
[19] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19462324/
[20] https://www.jstage.jst.go.jp/article/jnsv/57/1/57_1_9/_article
[21] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4594160/