Wpływ selenu na zdrowie. Czy warto sięgać po suplementy? 

Selen jest jednym z "niezbędnych" składników odżywczych dla ludzi, co oznacza, że nasze ciała nie są w stanie wyprodukować go samodzielnie, a więc musimy go pozyskać za pośrednictwem diety. Bez utrzymania odpowiedniego poziomu selenu może ucierpieć serce, stawy, oczy, układ immunologiczny i system reprodukcyjny. Zapotrzebowanie na selen nie jest duże – przeciętny człowiek powinien przyjmować ok. 55 mikrogramów dziennie.

Selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika Jönsa Jacob Berzeliusa, który określił wagi atomowe wielu pierwiastków i opracował system symboli chemicznych. Najpierw uważano, że jest on toksyną, ale w późniejszych badaniach (przeprowadzonych w latach 50-tych) naukowcy stwierdzili, że selen jest niezbędnym minerałem, bez którego ludzki organizm nie może funkcjonować prawidłowo. W latach 60tych XX wieku lekarze zaczęli badać wpływ selenu na choroby nowotworowe.

Naukowcy wiedzą teraz, że selen jest niezbędny w produkcji białek selenoprotein, rodziny białek zawierających selen w postaci aminokwasu. Zdaniem Instytutu Linusa Paulinga z Oregon State University, wyizolowano 25 różnych selenoprotein w ciele, ale tylko połowa ich funkcji została zidentyfikowana.

Badania na ludziach i zwierzętach wykazały, że selenoproteiny uczestniczą w rozwoju embrionów, metabolizmie hormonu tarczycy, procesach antyoksydacyjnych, produkcji spermy, funkcji mięśni i odpowiedzi immunologicznej na szczepienie.

Gdzie znajduje się selen?

"Rośliny zbierają minerały śladowe znajdujące się w ziemi - w tym selen - i przekształcają je w formę, która jest konsumowana i użyteczna dla ludzi i innych zwierząt" - powiedział dr Neabore, lekarz pierwszego kontaktu z BMC w Waszyngtonie , "Ponieważ jest to pierwiastek  naturalnie występujące w roślinach, na ogół jeśli twoja dieta jest zróżnicowana, dostarczysz sobie wszystkie niezbędne składniki odżywcze i minerały".

Gleba na świecie różni się pod kątem stężenia selenu. Im wyższe stężenie selenu w glebie, tym większe stężenie selenu w uprawach. Gleba w stanie Nebraska, Dakocie Południowej i Dakocie Północnej jest szczególnie bogata w selen, a ludzie żyjący w tych obszarach zazwyczaj mają najwyższe spożycie selenu w Stanach Zjednoczonych, zgodnie z artykułem opublikowanym w  2014 w magazynie Harvard Health "Prawda o witaminach i minerałach".

Gleba w niektórych rejonach Chin i Rosji jest naturalnie uboga w selen. Niedobory selenu w regionie Keshan w północno-wschodnich Chinach były na tyle poważne, aby wywołać pewną formę choroby serca, zwaną chorobą Keshan, czyli kardiomiopatią. Według raportów, chińskie programy rządowe, których celem było uzupełnienie diety osób w selen w latach 70. znacznie zmniejszyły liczbę zachorowań na chorobę Keshan. Niski poziom selenu w Chinach, Tybecie i Syberii mogą również odgrywać ważną rolę w pewnym typie choroby zwyrodnieniowej zwanej chorobą Kashin-Beck.

Selen jako suplement diety

Selen jest jednym z kilku składników odżywczych, o których wiadomo, że mają właściwości przeciwutleniające, co oznacza, że selen odgrywa rolę w reakcjach chemicznych, które zatrzymują wolne rodniki przed uszkodzeniami komórek i DNA. Wolne rodniki są niestabilnymi cząsteczkami pochodzącymi z toksyn środowiskowych lub z produktów ubocznych metabolizmu organizmu człowieka. Suplementy przeciwutleniające, w tym selen, są często zalecane do zapobiegania chorobom serca, rakowi i utracie wzroku.

Suplementy selenu mają pomóc osobom z astmą i zmniejszyć ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów oraz chorób sercowo-naczyniowych. Poziom selenu spada wraz z wiekiem, więc niektórzy twierdzą, że selen może spowolnić proces starzenia się, spadek funkcji poznawczych i otępienie. Niski poziom selenu jest również związany z depresją, męską niepłodnością, słabym układem odpornościowym i problemami z tarczycą.

Mówi się, że selen może spowolnić postęp HIV i przeciwdziałać trującym efektom metali ciężkich. Szampony do łupieżu stosują siarczek selenu do leczenia miejscowego; jednak ten rodzaj selenu może powodować nowotwór po spożyciu. Bóle głowy, nudności i objawy zawroty głowy od ciśnienia śródczaszkowego – te dolegliwości również mogą być spowodowanego brakiem selenu. Selen wpływa również na poprawę wchłanianie w przewodzie pokarmowym, szczególnie u dzieci.

• MZ-STORE Selenium 120 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• ALINESS Selen SeLECT L-Selenometionina 200mcg 100 tab.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• HEPATICA Organic Selenium 120 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Czy suplementy selenu faktycznie działają?

Zapotrzebowanie na selen nie jest duże, więc stosując urozmaiconą dietę można zapewnić sobie jego optymalny poziom. Jednak skrajne i ubogie diety mogą powodować jego niedobór.

Selen a choroba nowotworowa

Badania nad poziomem selenu przeprowadzone na dużej grupie, rozłożone w czasie, wykazały korelację między osobami, które spożywają dużo selenu i niższym ryzykiem wystąpienia niektórych nowotworów, zwłaszcza raka pęcherza moczowego, raka gruczołu krokowego, raka płuca i niektórych raków układu pokarmowego. Według badań przeprowadzonych w styczniu 2004 r. Opublikowanych w British Journal of Nutrition, ponad 100 eksperymentów dotyczących małych zwierząt wykazało, że suplementy selenu zmniejszają liczbę nowotworów.

Regiony o glebie bogatej w selen mają tendencję do niższych wskaźników śmiertelności z powodu raka niż obszary o mało selenowej glebie. Dotyczy to szczególnie nowotworów płuc, przełyku, pęcherza moczowego, piersi, okrężnicy, odbytnicy, trzustki, jajników i szyjki macicy (zgodnie z American Cancer Society).

Według badania opublikowanego w czasopiśmie BJUI, grupa mężczyzn, którym przydzielono suplementy selenu, miało o 52 procent mniej przypadków raka gruczołu krokowego. Jednak większe badanie dotyczące ponad 35 000 mężczyzn, stwierdziło, że suplementy selenu nie miały znaczącego wpływu na ryzyko raka gruczołu krokowego.

Selen, a choroby serca

Wstępne badania wykazują, że selen może odgrywać ważną wolę w utrzymaniu zdrowia serca. Selen zmniejsza stan zapalny i zapobiega tworzeniu się skrzepów krwi. Skrzepy krwi mogą prowadzić do udaru mózgu, zawału serca, niewydolności nerek, zatoru płucnego i innych problemów.

Niedobór selenu może spowodować miażdżycę tętnic (stwardnienie tętnic) – tak donoszą badania przeprowadzone na University of Maryland Medical Center. Badania na zwierzętach wykazały, że suplementacja selenu po długim odwodnieniu powoduje odwrócenie uszkodzenia układu sercowo-naczyniowego u myszy.

W jednym badaniu klinicznym naukowcy przydzielili ponad 450 starszych dorosłych, aby przyjmowali placebo lub selen przez sześć miesięcy. Odkryli, że osoby biorące suplementy selenu miały niższy poziom złego cholesterolu, a grupa przyjmująca najwyższą ilość selenu (300 mikrogramów) wykazała również wyższy poziom cholesterolu HDL ("dobry"), zgodnie z opublikowanym w maju 2011 r. Artykułem w Annals of Internal Medicine.

Selen i reumatoidalne zapalenie stawów

Osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów częściej mają niski poziom selenu, ale obecnie nie jest jasne, czy poziom selenu jest wynikiem choroby lub czynnikiem, który ją powoduje.

Selen a HIV

Poziom selenu spada wraz z postępem infekcji wirusem HIV. Badania nad suplementami selenu u pacjentów z HIV dały obiecujące wyniki. Według jednego badania opublikowanego w listopadzie 2008 r. w Journal of Biological Chemistry, dodanie pewnej konkretnej selenoproteiny do komórek zakażonych wirusem 10-krotnie spowalniało replikację HIV, w porównaniu z ludzkimi komórkami zakażonymi HIV bez dodanej selenoproteiny.

Badanie opublikowane w Journal of the American Medical Association w listopadzie 2013 r., dotyczące 878 osób z HIV w Botswanie, którzy nie stosowali leków przeciwretrowirusowych, wykazało, że preparat multiwitaminowy w połączeniu z suplementami selenu spowolnił postęp objawów HIV i obniżył ryzyko śmierci i rozwoju AIDS. Co ciekawe, podczas dwuletniego badania, okazało się, że zażywanie tylko suplementu selenu lub tylko multiwitamin nie zapewniło lepszej ochrony niż placebo. Warto więc zadbać o odpowiednie suplementowanie obydwu tych środków.

Zgodnie z badaniem kontrolnym wśród osób zakażonych wirusem HIV opublikowanym w 2007 roku w Archives of Internal Medicine okazało się, że przyjmowanie 200 mikrogramów suplementów selenu dziennie może zmniejszyć ilość (stężenie) wirusa HIV we krwi i wzmocnić system odpornościowy.

Selen i inne choroby

Osoby z astmą mają tendencję do posiadania niższych poziomów selenu niż osoby bez astmy. Jednak według University of Maryland Medical Center, w kilku badaniach epidemiologicznych, które dotykały tego tematu, nie stwierdzono, że przyjmowanie suplementów selenu zmniejsza objawy astmy. I chociaż selen jest potrzebny do wytworzenia zdrowej spermy, bardzo wysokie poziomy selenu są również związane ze zmniejszeniem ruchliwości plemników.

Selen pomaga w produkcji białych krwinek, które pomagają zwalczać infekcje. Istnieją według University of Maryland Medical Center ograniczone badania dotyczące tego, czy suplementy selenu przekraczające zalecaną dzienną dawkę faktycznie wzmacniają układ odpornościowy.

Czy suplementy selenu są bezpieczne?

Większość osób przyjmuje codziennie więcej niż 55 mikrogramów selenu. Niektóre sytuacje mogą jednak obniżyć poziom selenu w organizmie. Ludzie, którzy palą papierosy lub często piją alkohol są bardziej narażeni na niski poziom selenu. Choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub inne zaburzenia, które kolidują z tym, jak ciało wchłania selen mogą prowadzić do niskich poziomów selenu. Pacjenci z dializą nerek mogą również mieć zaniżone poziomy selenu. Chemioterapia cisplatyną może obniżyć poziom selenu we krwi, ale nie wiadomo, czy cisplatyna może prowadzić do znacznych niedoborów.

Suplementy mogą dostarczać selen w kilku postaciach, np selenian sodu.

Długotrwałe przyjmowanie zbyt dużej ilości selenu może prowadzić do selenozy, która może powodować wypadanie włosów, utratę paznokci, nudności, drażliwość, zmęczenie i uszkodzenia nerwów. Inne objawy przewlekłego przedawkowania selenu to metaliczny smak w ustach i zapach czosnku na oddech. Przedawkowanie selenu może powodować uszkodzenie skóry i zaburzenia układu nerwowego. W ciężkich przypadkach toksyczność selenu może powodować drgawki, niewydolność nerek, niewydolność serca, zaburzenia oddechowe, a nawet śmierć. Na szczęście selenoza jest rzadka w Stanach Zjednoczonych.

The Institute of Medicine ocenia bezpieczne dzienne spożycie selenu na 45 mikrogramów dla niemowląt, 60 mikrogramów dla małych dzieci, od 150 do 280 mikrogramów dla dzieci w wieku przedszkolnym i 400 mikrogramów dla dorosłych.

Suplementy Selenu mogą powodować działania niepożądane w połączeniu z lekami. Według raportu University of Maryland Medical Center, może zwiększyć ryzyko krwawienia w połączeniu z antykoagulantami, takimi jak klopidogrel (Plavix), kumadyn, heparyna lub aspiryna. Badania na zwierzętach wykazują, że suplementy selenu mogą również powodować efekty sedacji. I suplementy przeciwutleniające, w tym selen, okazały się ingerować w leczenie obniżające stężenie cholesterolu.

Selen jest bezpieczny jeśli jest przyjmowany w rozsądnych dawkach. Osoby intensywnie trenujący mogą zażywać bez przeszkód wspomniane powyżej wartości.