15 działań prozdrowotnych krocyny 

Swego czasu świat zdrowego stylu życia zachwycił się szafranem, uznając go za przyprawę o niespotykanych, prozdrowotnych właściwościach. Informacje o nim z czasem ucichły, ale naukowcy nie ustawali w badaniach nad jego wpływem na różne obszary życia człowieka. Dziś mamy pewność.

Niezwykłe kwiaty

Być może spora część osób nie pamięta czym właściwie jest szafran i dlaczego opanował sklepowe półki. Jak łatwo się domyślić, sama nazwa przyprawy pochodzi od rośliny, z której jest pozyskiwana (łac. Crocus sativus L.).

Szafran uprawny, zwany również krokusem uprawnym, wyróżnia się pięknymi, niebiesko-fioletowymi kwiatami, z których pomarańczowych znamion (część słupków) otrzymuje się cierpką przyprawę.

Niektórzy twierdzą, że smak szafranu zbliżony jest do wrażeń, jakie towarzyszą konsumpcji palonego miodu. Obecnie najbardziej pokaźne uprawy szafranu (80% światowej produkcji) znajdują się w Iranie i Hiszpanii¹.

Medycyna a krocyna

We wnętrzu znamion krokusa uprawnego znajduje się szereg związków naturalnych o dość interesujących właściwościach. Substancje pochodzenia naturalnego charakteryzują się tym, że mają niską toksyczność, a ich wyższe stężenia mogą dawać efekt terapeutyczny, tj. zdrowotny. Właśnie dlatego szafran, jako bogate źródło tego typu związków, zagrabił sobie zainteresowanie grona naukowego.

Szafran zawiera w sobie szereg wspomnianych związków chemicznych o działaniu wspomagającym zdrowie. Takimi związkami są: krocyna, pikrocyna, safranol i krocetyna.

Szczególne znaczenie mają krocyna i krocetyna, które są czerwono-pomarańczowymi barwnikami przyprawy, a które zostały najlepiej przebadane pod kątem właściwości prozdrowotnych.

Odkryto, że naturalne substancje obecne w znamionach szafranu mają pozytywne znaczenie przy leczeniu, między innymi ^2-12:

• depresji, Alzheimera i Parkinsona
• hiperlipidemii, nadciśnienia, miażdżycy,
• zawału mięśnia sercowego,
• zaburzeń odporności,
• odry, ospy, szkarlatyny,
• zakażeń grzybiczych i bakteryjnych,
• problemów z układem oddechowym,
• bólu związanego z nowotworem lub dną moczanową,
• zaburzeń funkcji poznawczych,
• zaburzeń erekcji i ejakulacji,
• zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
• raka m.in. piersi, szyjki macicy i jajników,
• chorób nerek,
• łzawienia, zaburzeń widzenia, zaćmy,
• chorób jelit, trzustki i wątroby.

Ponadto szafran może być z powodzeniem stosowany w kosmetologii, ponieważ poprawia wygląd skóry poprzez jej rozjaśnianie, zmniejszanie zmian trądzikowych i redukowanie ciemnych przebarwienień¹¹.

Jakie są najważniejsze dowody naukowe przemawiające za korzystnym wpływem szafranu? Czy w ostatnich latach odkryliśmy coś nowego?

Szafran a układ pokarmowy

W wielu badaniach, które były przeprowadzane w latach 1991 – 2013 uzyskano pozytywne wyniki działania związków aktywnych szafranu na układ pokarmowy człowieka.  Uzyskano znaczną poprawę zdrowia żołądka w kontekście tworzenia się wrzodów lub raka.

W wątrobie zaobserwowano poprawę profilu lipidowego, aktywność antyrakową, antyoksydacyjną, antytoksyczną i ochronną wobec genów. Ponadto uzyskano korzystne działanie neutralizujące wolne rodniki lub zmniejszające ryzyko nowotworu w obrębie jelit i trzustki².

W nowszej publikacji z 2018 roku, oceniano wpływ m.in. krocyny na włóknienie wątroby u samców myszy. Po indukcji włóknienia wątroby poprzez podawanie tioacetamidu u części myszy zastosowano dodatek w formie krocyny.

Po uśmierceniu zwierząt i pobraniu materiałów do badań, okazało się, że gryzonie, chorujące na zwłóknienie wątroby (marskość), które dodatkowo otrzymywały 25 lub 100 mg krocyny na kg masy ciała, miały znacząco zmniejszone zmiany patologiczne w wątrobie. Dodatkowo okazało się, że przyjmowanie krocyny razem z lekiem (w tym badaniu sylimaryną), zwięszało kilkukrotnie jego skuteczność ¹⁷.

Drgawki, mózg i samopoczucie

Szafran może być z powodzeniem wykorzystywany w leczeniu zaburzeń związanych z układem nerwowym. W starszym badaniu (2007 rok) podawano gryzoniom z epilepsją spore ilości szafranu, co skutkowało zmniejszeniem częstości napadów, a także redukcją śmiertelności³.

W 2017 roku potwierdzono te wyniki. Badaczom udało się mocno ograniczyć napady epilepsji u myszy, poprzez stosowanie wysokich dawek krocyny. Były to dawki rzędu 100 - 200 mg /kg masy ciała. Jednakże nawet niewielkie dawki (20 mg) przynosiły korzyści, opóźniając procesy postępowania choroby ¹⁸.

W odrębnym badaniu zastosowanie niewielkich dawek krocyny przynosiło korzyści w obrębie hipokampu, chroniło neurony i opóźniało procesy neurodegeneracyjne. Oznacza to, że szafran z pewnością pomaga w redukowaniu chorób związanych ze starzeniem się układu nerwowego, np. Alzheimer ¹⁹.

Potwierdza to również badanie przeglądowe z 2019 roku, w którym opisano wpływ zastosowania krocyny u osób nadużywających alkoholu lub innych środków odurzających, w następstwie czego spowodowały u siebie zmiany neurodegeneracyjne, behawioralne i zanik funkcji poznawczych. Zgodnie z wynikami badań, szafran może być z powodzeniem stosowany nawet w tego typu przypadkach ^5,20.

Krocyna uśmierza ból egzystencjonalny. W jednym ze świeższych badań (2015 rok) z udziałem szczurów, uzyskano całkiem interesujące wyniki.

Szczury podzielono na 5 grup, po 6 osobników w każdej, z czego grupa kontrolna nie otrzymywała żadnych środków, ostatnia grupa otrzymywała lek przeciw depresji - imipraminę, a pozostałe grupy dostawały krocynę w różnych dawkach. Imipramina jest substancją, która ma m.in. zmniejszać napady lękowe i poprawiać aktywność psychoruchową podczas leczenia depresji ²¹.

Po 21 dniach badania okazało się, że szczury, którym podawano najniższą dawkę krocyny (40 mg na kg masy ciała na dzień) miały znacząco zredukowane objawy depresji, nawet w porównaniu z lekiem przeciwdepresyjnym^4,16. Z drugiej strony wyższe dawki wyciągu z szafranu nie przynosiły już takich korzyści.

Lek na zawał serca

Kolejnym przykładem silnego działania antyoksydacyjnego szafranu na narządy i układy w organizmie człowieka może być układ sercowo-naczyniowy.

W pewnym badaniu przeprowadzonym na Uniwersytecie Medycznym w Mashhad, podzielono grupę szczurów na 7 mniejszych zbiorów. Sześciu grupom podawano czynnik toksyczny dla serca.

Jedna grupa szczurów nie otrzymywała żadnych dodatkowych substancji. Była to grupa kontrolna. Trzy grupy otrzymywały różne dawki krocyny wraz z witaminą E, a trzy pozostałe otrzymywały wyłącznie krocynę.

Wykazano, że podawanie wyciągu z szafranu wpłynęło protekcyjnie na tkankę mięśnia sercowego, poprzez opóźnianie śmierci komórek i utleniania lipidów, indukowanych czynnikiem toksycznym⁷.

W nowym badaniu, opublikowanym w 2019 roku, zebrano 36 szczurów płci męskiej i podzielono je na 4 grupy, po 9 osobników.  Oprócz dwóch grup kontrolnych, wydzielono 2 grupy, w których samce narażono na czynnik toksyczny – chlorpyfitos, który jest  insektycydem stosowanym w rolnictwie, przemyśle i gospodarstwach domowych.

Jedna  z tych grup otrzymywała dodatkowo krocynę. Okazało się, że związek obecny w szafranie skutecznie niwelował kardiotoksyczność chlorpyfitosu ²².

Aktywator płodności

Szafran nie tylko działa na układ sercowo-naczyniowy, nerwowy, skórę i oczy. W 2009 roku badacze pokusili się o przeprowadzenie eksperymentu na rzecz płodności.

Mężczyznom z zaburzeniami erekcji podawano 200 mg szafranu doustnie, w postaci tabletek, przez 10 dni. Nawet tak krótki okres leczenia spowodował pozytywne zmiany dla panów, powodując zdecydowane wydłużenie czasu erekcji i poprawę jej jakości ⁹.

Z kolei w 2018 roku zbadano 18 samic szczurów, które podzielono na trzy grupy. Wszystkie samice miały gen odpowiedzialny za nieprawidłowy rozwój płodu, obniżenie płodności i zaburzenia rozwoju pęcherzyków podczas owulacji. Dwóm badanym grupom podawano 100 lub 200 mg krocyny na kg masy ciała, co dwa dni.

Po 30 dniach pobrano próbki krwi w celu oznaczenia stężeń hormonów płciowych: hormonu folikulotropowego (FSH), hormonu luteinizującego (LH), estrogenu i progesteronu. Podawanie krocyny wpłynęło pozytywnie na płodność samic, stężenie hormonów płciowych i redukowało ekspresję niepożądanego genu ²³.

Podstawowe funkcje i dawkowanie

Właściwości lecznicze szafranu odbywają się na drodze:

• ochrony genów,
• neutralizacji wolnych rodników, antyoksydacji,
• niszczenia i zahamowania tworzenia komórek
  nowotworowych, ochrony przed toksynami,
• ochrony zdrowych komórek, przedłużania ich życia.

Wszystko to jest możliwe dzięki budowie chemicznej związków aktywnych pochodzących z szafranu, co umożliwia swobodne rozprzestrzenianie się ich w tkankach organizmu i przenikaniu przez barierę krew-mózg¹³.

Badacze wykazali, że krocyna podana doustnie szybko się wchłania, a jej stężenie we krwi jest najwyższe pomiędzy 4-5 godziną po podaniu. Dawka rzędu 22,5 mg nie powoduje działań niepożądanych¹⁴. Przyjmuje się, że 30 mg szafranu spożyte raz dziennie, jest bezpieczne i optymalne dla zachowania efektu terapeutycznego^15,16.

[bg_collapse view="link" color="#92d500" icon="arrow" expand_text="Bibliografia " collapse_text="Bibliografia (zwiń)" ]

1.https://www.dacaar.org/Publications/5%20Manual/NRM/Saffron%20Manual.pdf

2. Khorasany A, Hosseinzadeh H. Therapeutic effects of saffron (Crocus sativus L.) in digestive disorders: a review. Iran J Basic Med Sci. 2016;19(5):455–469.
3. Hosseinzadeh H, Sadeghnia HR. Protective effect of safranal on pentylenetetrazol-induced seizures in the rat: Involvement of GABAergic and opioids systems. Phytomedicine. 2007;14:256–262.
4. Ghasemi T, Abnous K, Vahdati F, Mehri S, Razavi BM, Hosseinzadeh H. Antidepressant effect of Crocus sativus aqueous extract and its effect on CREB, BDNF, and VGF transcript and protein levels in rat hippocampus. Drug Res. 2015;65:337–343.
5. Tashakori-Sabzevar F, Hosseinzadeh H, Motamedshariaty VS, Movassaghi AR, Mohajeri SA. Crocetin attenuates spatial learning dysfunction and hippocampal injury in a model of vascular dementia. Curr Neurovasc Res. 2013;10:325–334
6. Hosseinzadeh H. Saffron: herbal medicine of third millennium. Jundishapur J Nat Pharm Prod. 2014;9:1–2.
7. Razavi BM, Hosseinzadeh H, Movassaghi AR, Imenshahidi M, Abnous K. Protective effect of crocin on diazinon induced cardiotoxicity in rats in subchronic exposure. Chem-Biol Interact. 2013;203:547–555.
8. Ayatollahi H, Javan AO, Khajedaluee M, Shahroodian M, Hosseinzadeh H. Effect of Crocus sativus L. (saffron) on coagulation and anticoagulation systems in healthy volunteers. Phytother Res. 2014;28:539–543.
9. Shamsa A, Hosseinzadeh H, Molaei M, Shakeri MT, Rajabi O. Evaluation of Crocus sativus L. (saffron) on male erectile dysfunction: a pilot study. Phytomedicine. 2009;16:690–693.
10. Moshiri M, Vahabzadeh M, Hosseinzadeh H. Clinical applications of saffron (Crocus sativus) and its constituents: a review. Drug Res. 2014;64:1–9.
11. Golmohammadzadeh S, Imani F, Hosseinzadeh H, Jaafari MR. Preparation, characterization and evaluation of sun protective and moisturizing effects of nanoliposomes containing safranal. Iran J Basic Med Sci. 2011;14:521–533.
12. Milani A, Basirnejad M, Shahbazi S, Bolhassani A. Carotenoids: biochemistry, pharmacology and treatment. Br J Pharmacol. 2017 Jun;174(11):1290-1324.
13. Hosseini A, Razavi BM, Hosseinzadeh H. Pharmacokinetic Properties of Saffron and its Active Components. Eur J Drug Metab Pharmacokinet. 2018 Aug;43(4):383-390.
14. Umigai N, Murakami K, Ulit MV, Antonio LS, Shirotori M, Morikawa H, Nakano T. The pharmacokinetic profile of crocetin in healthy adult human volunteers after a single oral administration. Phytomedicine. 2011 May 15;18(7):575-8.
15. Modaghegh, M.-H., Shahabian, M., Esmaeili, H.-A., Rajbai, O., & Hosseinzadeh, H. (2008). Safety evaluation of saffron (Crocus sativus) tablets in healthy volunteers. Phytomedicine, 15(12), 1032–1037.
16. Akhondzadeh S1, Tahmacebi-Pour N, Noorbala AA, Amini H, Fallah-Pour H, Jamshidi AH, Khani M. Crocus sativus L. in the treatment of mild to moderate depression: a double-blind, randomized and placebo-controlled trial. Phytother Res. 2005 Feb;19(2):148-51.
17. Algandaby MM. Antifibrotic effects of crocin on thioacetamide-induced liver fibrosis in mice. Saudi J Biol Sci. 2018 May;25(4):747-754.
18. Wang X. Et al. Effects of crocin on hippocampus rapid kindling epilepsy in mice. Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban. 2017 Jan 25;46(1):7-14.
19. Arindam Ghosh Mazumder Pallavi Sharma Vikram Patial Damanpreet Singh. Crocin Attenuates Kindling Development and Associated Cognitive Impairments in Mice via Inhibiting Reactive Oxygen Species‐Mediated NF‐κB Activation. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2017 May;120(5):426-433.
20. Motaghinejad, M., Safari, S., Feizipour, S., & Sadr, S. (2019). Crocin may be useful to prevent or treatment of alcohol induced neurodegeneration and neurobehavioral sequels via modulation of CREB/BDNF and Akt/GSK signaling pathway. Medical Hypotheses, 124, 21–25.
21. http://www.medykamenty.info/?action=search&findbyid=746
22. Khalaf HA, El-Mansy AAE. The possible alleviating effect of saffron on chlorpyrifos experimentally induced cardiotoxicity: Histological, immunohistochemical and biochemical study. Acta Histochem. 2019 Apr 8. pii: S0065-1281(19)30003-0.
23. Zohrabi D, Parivar K, Sanati MH, Hayati Roodbari N. Effects of Crocin on The Pituitary-Gonadal Axis and Hypothalamic Kiss-1 Gene Expression in Female Wistar Rats. Int J Fertil Steril. 2018;12(1):56–60. [/bg_collapse]